So sánh "Nhà mẹ Lê" của Thạch Lam và "Dì Hảo" của Nam Cao

Trong dòng chảy văn học trước Cách mạng, Nam Cao và Thạch Lam là hai tác giả tiêu biểu với những sáng tác giàu giá trị nhân văn, khắc họa chân thực bức tranh đời sống của những con người nhỏ bé, nghèo khổ. Hai tác phẩm "Dì Hảo" và "Nhà mẹ Lê" đã để lại ấn tượng sâu sắc qua hình ảnh hai người phụ nữ – dì Hảo và mẹ Lê – hiện thân cho nỗi khổ đau nhưng cũng sáng ngời lòng nhân hậu và hy vọng. Dẫu cùng chung số phận, hai nhân vật lại mang những nét riêng độc đáo trong hành trình vượt qua nghịch cảnh.

Trước hết, dì Hảo và mẹ Lê giống nhau ở hoàn cảnh bi đát và số phận đầy bế tắc. Cả hai đều là những người phụ nữ nghèo khổ, sống trong một xã hội bất công, chịu sự vùi dập của những định kiến khắc nghiệt. Dì Hảo bị đày đọa bởi người chồng vũ phu, độc ác, và cuối cùng rơi vào tình cảnh mất tất cả: gia đình tan vỡ, đứa con thơ cũng qua đời từ khi còn nhỏ. Sự mất mát này khiến cuộc đời dì Hảo rơi vào vực thẳm không lối thoát. Tương tự, mẹ Lê là hình ảnh một người mẹ nghèo, đơn thân, gắng gượng sống để nuôi những đứa con đang lâm vào cảnh đói ăn. Hình ảnh mẹ Lê đội mưa đi xin gạo, bất chấp mọi lời chửi mắng và sự nhục nhã, chính là minh chứng cho lòng yêu thương con vô bờ bến.

Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, mỗi nhân vật lại mang những nét khác biệt đáng chú ý. Dì Hảo của Nam Cao được khắc họa như biểu tượng của bi kịch không lối thoát. Bà không chỉ đau khổ vì sự bất hạnh cá nhân mà còn bị cô lập giữa xã hội, không nhận được sự giúp đỡ từ bất kỳ ai. Trong khi đó, mẹ Lê của Thạch Lam, dù cũng lâm vào nghịch cảnh, lại toát lên ánh sáng của niềm tin và hy vọng. Dẫu bị từ chối, thậm chí chịu sự sỉ nhục từ ông Bá – một người giàu có trong làng, bà vẫn nuôi niềm tin rằng ngày mai sẽ tốt đẹp hơn. Điều này phản ánh rõ nét phong cách hiện thực pha lẫn lãng mạn của Thạch Lam, tạo nên sắc thái khác biệt với Nam Cao, người luôn phơi bày sự trần trụi, khốc liệt của đời sống.

Về nghệ thuật, Nam Cao và Thạch Lam đều thể hiện sự tinh tế trong cách xây dựng nhân vật và miêu tả hiện thực. Nam Cao sử dụng ngôn ngữ giản dị nhưng sắc sảo, đi sâu vào tâm lý nhân vật, khiến người đọc thấu hiểu nỗi đau tột cùng của dì Hảo. Trong khi đó, Thạch Lam thiên về bút pháp nhẹ nhàng, giàu chất thơ, làm nổi bật vẻ đẹp nhân văn giữa hiện thực tàn nhẫn qua hình tượng mẹ Lê. Cả hai tác giả, bằng tài năng của mình, đã để lại những tác phẩm sống mãi trong lòng độc giả.

Hai câu chuyện, dù mang sắc thái khác biệt, đều là tiếng nói tố cáo xã hội bất công, đồng thời gửi gắm niềm cảm thông sâu sắc đối với thân phận người phụ nữ. Đọc "Dì Hảo" và "Nhà mẹ Lê", ta không chỉ cảm nhận nỗi đau đớn mà còn nhận ra sức sống mãnh liệt và lòng nhân hậu của những con người nhỏ bé. Đây chính là giá trị nhân văn vĩnh cửu mà Nam Cao và Thạch Lam đã đóng góp cho nền văn học dân tộc.

Kết thúc hai câu chuyện, độc giả không chỉ day dứt vì những bi kịch của nhân vật mà còn suy ngẫm sâu xa về số phận của hàng triệu người nghèo trong xã hội lúc bấy giờ. Hình ảnh dì Hảo và mẹ Lê như những ngọn nến lay lắt trước giông bão, nhưng ánh sáng từ đó vẫn đủ sức soi rọi niềm hy vọng cho ngày mai.

Xem thêm: Mẩu chuyện thú vị về việc nhà văn Nam Cao đặt tên con