Thái phó Trần Quang Diệu - danh tướng nhân đức, thà chết không thờ hai vua

Thái phó Trần Quang Diệu là võ tướng quan trọng nhất của nhà Tây Sơn. Khi vua Gia Long chiêu hàng, ông khẳng khái nói "trung thần không thờ hai vua".

Đỗ Thu Nga
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Thái phó Trần Quang Diệu là ai?

Trần Quang Diệu (hay Thái phó Trần Quang Diệu, 1760 - 1820) là 1 võ tướng của "Tây Sơn thất hổ tướng". Ông cùng với vợ là nữ tướng Bùi Thị Xuân đã cố gắng chiến đấu bảo vệ vương triều nhưng không thành công. Cuối cùng, cả hai bị vua Gia Long của nhà Nguyễn xử tội chết. 

Nói về quê quán của Trần Quang Diệu, có 3 ý kiến như sau: Một là ở xã Ân Tín, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định; Hai là ở xã Đức Lân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi; Ba là ở xã Nam Ô, huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam (nay là quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng).

Bảo tàng Đà Nẵng và Hội sử học Đà Nẵng từng thông báo: "Trần Quang Diệu vốn có tên là Trần Văn Đạt, là người ở làng An Hải (trước thuộc huyện Diên Phước, tỉnh Quảng Nam, nay là quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng), con trai của ông Trần Tấn và bà Phan Thị Hy".

cuoc-doi-va-su-nghiep-binh-quyen-cua-thai-pho-tran-quang-dieu
Tượng thờ Thái phó Trần Quang Diệu

Tương truyền, Trần Quang Diệu là người rất giỏi võ nghệ. Theo sách "Nhà Tây Sơn", lúc nhỏ ông học văn, học võ của nhiều thầy. Lớn lên ông đi săn trên núi Kim Sơn ở Hoài Ân tình cờ gặp 1 ông lão tên Diệp Đình Tòng, vì can tội giết chết một viên quan tri huyện tham ô mà gia đình ông phải trốn lên núi ở ẩn.

Trong 20 năm trốn chạy ấy do không chịu nổi lam sơn chướng khí mà vợ con ông lần lượt qua đời. Ông Tòng là người thông thạo cả 5 món binh khí gồm: kiếm, kích, thương, cung. Song Trần Quang Diệu chỉ học môn đại đao. 

Năm năm sau thầy mất, Trần Quang Diệu đến núi Vĩnh Thạnh rồi nghe tin Nguyễn Nhạc là người có chí lớn (lúc này Nguyễn Nhạc đang làm chủ sòng bạc ở Kiên Mỹ) nên đã tìm đến làm quen. Cũng từ mối giao tình này mà khi Nguyễn Nhạc cùng 2 em là Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa, Trần Quang Diệu đã tham gia phong trào Tây Sơn từ buổi đầu, trở thành Tây Sơn thất hổ tướng.

Mối nhân duyên với nữ tướng Bùi Thị Xuân

Nói về hôn nhân của Thái phó Trần Quang Diệu, sử sách chép: Vợ ông là nữ tướng Bùi Thị Xuân (chưa rõ năm sinh-1802) người làng Phú Xuân (xã Bình Phú, huyện Tây Sơn, Bình Định) là cháu của thái sư Bùi Đắc Tuyên. Theo sử sách, bà rất xinh đẹp, giỏi võ nghệ. Ngoài tài kiếm thuật, bà còn giỏi bắn cung, cưỡi ngựa và luyện voi.

cùng với ý chí kiên cường, lòng dũng cảm, bà đã lập được nhiều chiến công, trở thành nữ tướng kiệt xuất của nghĩa quân Tây Sơn với tư cách là người chỉ huy đội quân tượng binh - binh chủng đặc biệt và dũng mãnh khiến quân Trịnh, Nguyễn và Mãn Thanh khiếp sợ. Ngay cả Nguyễn Huệ cũng thừa nhận bà xứng với danh "Tây Sơn nữ tướng" và còn ban tặng thêm 4 chữ: "Cân quắc anh hùng" - bậc nữ lưu có khí phách.

Tương truyền, Thái phó Trần Quang Diệu và nữ tướng Bùi Thị Xuân gặp gỡ tình cờ. Trên đường đến Tây Sơn tụ nghĩa, ông Diệu đã đánh nhau với hổ lớn, rất hung dữ. Nhân đi qua, bà Xuân rút kiếm xông vào cứu và đưa ông Diệu bị trọng thương về nhà chữa trị.

cuoc-doi-va-su-nghiep-binh-quyen-cua-thai-pho-tran-quang-dieu-8
Thái phó Trần Quang Diệu và vợ là nữ tướng Bùi Thị Xuân đã lập nhiều chiến công cho nhà Tây Sơn

Sau hai người thành gia thất rồi cùng tòng quân dưới ngọn cờ Tây Sơn, nhanh chóng trở thành tướng lĩnh trụ cột, góp công lớn trong cuộc chiến chống quân Xiêm, Mãn Thanh cùng những trận chiến quyết liệt với quân của Nguyễn Ánh trong suốt 10 năm.

Khi đưa quan đánh chiếm thành Quy Nhơn, mở màn cho khởi nghĩa Tây Sơn, ông Diệu được phong làm đô đốc, vợ ông được phong Đại Tổng lý. Bà Bùi Thị Xuân  có nhiệm vụ rèn luyện voi chiến và điều hành đội nữ binh trên 2.000 người. Sau khi chiếm được thành Quy Nhơn, Trần Quang Diệu được phong Thiếu phó và Bùi Thị Xuân là Đô đốc.

Suốt những năm tháng phụng sự nhà Tây Sơn, vợ chồng ông Diệu có lúc phải xa cách, có lúc cùng nhận một trọng trách như trận Rạch Gầm - Xoài Mút cả hai đều thống lĩnh, điều khiển lực lượng bộ binh. Trong trận này, Bùi nữ tướng đã chém bay đầu tướng Xiêm là Lục Côn.

cuoc-doi-va-su-nghiep-binh-quyen-cua-thai-pho-tran-quang-dieu-9

Ở trận Ngọc Hồi - Đống Đa chống quân Thanh xâm lược (Tết Kỷ Dậu 1789), vợ chồng Thiếu phó là hai trong những vị tướng đã lập công xuất sắc. Sau chiến thắng này, Trần Quang Diệu được Nguyễn Huệ cử làm Đốc Trấn Nghệ An. Ông nhanh chóng ổn định xã hội tạo điều kiện cho nhân dân làm ăn, sinh sống bình yên. Ngoài ra ông còn chứng tỏ được biệt tài của mình khi tổ chức xây dựng thành Phượng Hoàng Trung Đô.

Danh tướng nhân đức, thà chết không thờ hai vua

Sách Đại Nam Liệt truyện chính biên của Quốc sử quán triều Nguyễn có chép: Năm 1792, Quang Trung (Nguyễn Huệ) đột ngột qua đời. Triều đại Tây Sơn bắt đầu suy yếu dần sau khi vua Cảnh Thịnh (Quang Toản) lên ngôi. Do còn nhỏ, bị họ ngoại chuyên quyền, dẫn đầu là cậu họ Thái sư Bùi Đắc Tuyên. Bên cạnh đó, các đại thần kết bè phái, nội bộ lục đục, triều chính suy yếu khiến lòng dân bất an.

Vào năm 1799, Nguyễn Ánh xua quân chiếm lại Quy Nhơn. Bùi Thị Xuân cùng chồng vừa tham gia củng cố triều chính vừa chỉ huy quân sĩ giữ lũy Trấn Ninh, chống lại quân nhà Nguyễn. Trong cuộc đối đầu quyết liệt với Nguyễn Ánh (vua Gia Long), vợ chồng tướng Trần Quang Diệu đã nhiều phen làm quân của Nguyễn Ánh thất điên bát đảo, nhất là trận Quy Nhơn năm 1801.

Cũng trong trận chiến này, sau khi chiếm được Quy Nhơn, Trần Quang Diệu đối xử rất tử tế với các tướng và binh sĩ nhà Nguyễn chỉ để giữ lời hứa với tướng địch là Võ Tánh trong giờ phút cuối cùng. Việc tha chết cho binh sĩ của đối phương, Trần Quang Diệu được các nhà sử học đánh giá là người tín nghĩa, nhân đức.

Thế nhưng do triều đình Tây Sơn không còn vững như trước, cộng với sự tấn công mạnh mẽ từ phía quân Nguyễn Ánh, các thành lũy Tây Sơn nhanh chóng bị mất. Đến năm 1802, trong 1 trận ác chiến với quân Nguyễn Ánh ở Nghệ An, vợ chồng ông Trần Quang Diệu cùng con gái bị bắt trên đường rút quân ra Bắc.

cuoc-doi-va-su-nghiep-binh-quyen-cua-thai-pho-tran-quang-dieu-6
Khi vua Gia Long chiêu hàng, Trần Quang Diệu đáp "thà chết không thờ hai vua"

Nguyễn Phúc Ánh, khi này đã lên ngôi và lấy hiệu Gia Long (1802) nhận thấy Trần Quang Diệu là vị tướng tài nên có ý chiêu hàng. Tuy nhiên, Thái phó không ngần ngại đáp: "Trung thần không thờ hai vua, nay tôi bị bắt thì chỉ có tội chết. Nếu nhà vua rộng lượng tha cho, như trước đây tôi đã tha cho các tướng ở Quy Nhơn, thì tôi sẽ về ở nơi thôn dã, cày ruộng, nộp thuế như người thường dân, chứ nhận chức quan của triều đại mới thì không phải là trượng phu". Sau đó, vợ chồng tướng Trần Quang Diệu, Bùi Thị Xuân và cô con gái 15 tuổi đều bị xử tội chết.

Theo tư liệu của De La Bissachère - một giáo sĩ phương Tây, người chứng kiến cuộc hành hình, đã miêu tả cái chết lẫm liệt của bà như sau: "Bùi Thị Xuân không hề biến đổi sắc mặt, tiến trước đầu voi một cách bình tĩnh. Mấy tên lính thét la om sòm, bảo bà quỳ xuống nhưng bà vẫn thản nhiên tiến bước. Voi lùi lại, bọn lính phải lấy giáo nhọn thọc vào đùi con vật mới dùng vòi quặp bà tung lên trời...".

Giáo sư sử học Nguyễn Khắc Thuần thì đánh giá: "Trong khởi nghĩa Tây Sơn nói riêng và trong lịch sử quân sự Việt Nam nói chung, Bùi Thị Xuân là một hiện tượng rất đặc biệt. Cùng với chồng và hàng vạn các nghĩa sĩ Tây Sơn, bà đã đi suốt cả một cuộc trường chinh ba chục năm trời, anh dũng chống cả thù trong lẫn giặc ngoài, một lòng một dạ vì sự nghiệp cứu dân cứu nước. Từ một phụ nữ bình thường, Bùi Thị Xuân đã trở thành một danh tướng được đời đời kính trọng...".

Sự hy sinh của ông và gia đình ông thật là thảm khốc, nhưng tên tuổi và sự nghiệp của ông mãi mãi còn được lưu truyền trong trái tim của các thế hệ người Việt Nam.

Xem thêm: Nguyễn Hữu Dật - danh tướng văn võ song toàn có tài xem thiên văn như Gia Cát Lượng

Đang tải bình luận...

Đọc thêm

Với tài cầm quân thao lược của mình, Lý Ông Trọng đã khiến giặc Hung Nô kinh sợ, không dám xâm phạm biên ải nhà Tần khiến Tần Thủy Hoàng vô cùng nể phục.

Danh tướng nước Việt khiến quân Hung Nô khiếp sợ, được Tần Thủy Hoàng đúc tượng, gả công chúa là ai?
0 Bình luận

Đô đốc Nguyễn Văn Lộc là 1 trong 7 hổ tiếng nhà Tây Sơn có nhiều chiến công hiển hách. Ông chính là đánh bại viên tướng khét tiếng của Nguyễn Ánh ở đất Tây Sơn.

Hổ tướng nhà Tây Sơn nào khiến viên tướng khét tiếng của Nguyễn Ánh đại bại?
0 Bình luận

Phạm Ngũ  Lão là vị tướng tài của Hưng Đạo Vương, có duyên dẹp loạn biên ải, trấn áp lân bang xâm phạm khi từng góp công đánh thắng giặc Nguyên Mông, 3 lần đánh Ai Lao, 1 lần bình Chiêm.

Phạm Ngũ Lão - vị tướng đánh trận bách chiến bách thắng khiến lân bang khiếp sợ
0 Bình luận

img

Bài mới

Công an Đà Nẵng lội xuống cống sâu, giúp du khách lấy lại điện thoại

Du khách Hồng Kông (Trung Quốc) làm rơi điện thoại xuống cống thoát nước khi du lịch và đã được công an hỗ trợ, lấy lại tài sản.

Hải An
Hải An 23 giờ trước
'Xóm trọ 0 đồng' của bệnh nhân chạy thận ở Quảng Ninh

Xóm trọ 0 đồng ở phường Hồng Gai đã giúp nhiều bệnh nhân chạy thận bớt gánh nặng chi phí và có thêm động lực vượt qua bệnh tật.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Ca sĩ Đức Phúc gây 'sốt' vì muốn tặng xe mới cho một bác xe ôm lớn tuổi

Ca sĩ Đức Phúc đang nỗ lực tìm kiếm bác xe ôm lớn tuổi bị hủy chuyến vì xe Wave cũ, mong muốn tặng xe mới giúp ông mưu sinh dễ dàng hơn.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Chuyên gia Viện đào tạo và Phát triển nhân lực trang bị kỹ năng mềm cho sinh viên trường Cao đẳng

Vừa qua, Sở Giáo dục và Đào tạo Cà Mau đã phối hợp cùng Viện Đào tạo và Phát triển nhân lực (itd) tổ chức Chương trình tập huấn kiến thức, kỹ năng mềm dành cho sinh viên các trường cao đẳng trên địa bàn tỉnh.

Nguyễn Ngọc Giàu
Nguyễn Ngọc Giàu 5 ngày trước
MỌT 2025: VỌNG MIÊN - NGÀY HỘI MUA BÁN VÀ TRAO ĐỔI SÁCH LAN TỎA TRÁI TIM ẤM ÁP CỦA THẾ HỆ TRẺ

The 1% Fund là một dự án thiện nguyện được thành lập bởi học sinh trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam và THPT Chuyên Nguyễn Huệ với châm ngôn “One percent. One change” - một phần trăm tấm lòng của mỗi người cũng có thể kiến tạo một sức ảnh hưởng nhất định đến cộng đồng. Cho đến nay, dự án đã đi được hơn nửa chặng đường của mùa 10, cùng với thật nhiều hoạt động sôi nổi qua những dấu mốc thành công đáng tự hào qua các mùa sự kiện chính MỌT - GOM và tiền sự kiện SAN.

minh châu
minh châu 5 ngày trước
Nữ shipper Nghệ An được nhà hảo tâm giấu tên tặng 20 triệu đồng sau khi đánh rơi trong lúc đi giao hàng

Chị Vũ Thị Hoài (33 tuổi, Nghệ An) mới đây đã được một nhà hảo tâm giấu tên tặng 20 triệu đồng sau khi đánh rơi túi tiền trong lúc chở con gái 10 tháng tuổi đi giao hàng.

Cô gái Việt và mối nhân duyên đặc biệt với 'bà ngoại' ở Pháp

Từ khi gặp cụ bà 86 tuổi tại Pháp, cuộc sống của cô gái Việt - Nguyễn Trang đã thay đổi rất nhiều. Bà dành tình thương, chăm sóc Trang như bà ngoại chăm sóc cháu gái, khiến cô vô cùng cảm động và hạnh phúc.

Hải An
Hải An 15/12
78win lan tỏa hơi ấm nghĩa tình

Nghệ An những ngày cuối năm vẫn còn ngổn ngang dấu vết của những  cơn bão vừa đi qua. Con đường làng bị bùn đất phủ loang lổ, những hàng rào đổ nghiêng, mái tôn nhà dân bị gió cuốn bật tung từng mảng. Mùi ẩm lạnh của mưa và những đêm mất ngủ vì gió rít như vẫn còn đọng lại trên đôi mắt của người dân nơi đây. Cả vùng quê hiền lành vốn bình yên lại phải trải qua thêm một lần thử thách nghiệt ngã của thiên nhiên.

Hải An
Hải An 12/12
Phép màu của sự tử tế: Cô gái trẻ ở Phú Thọ giữ được mạng sống nhờ 1 bình luận vu vơ trên mạng xã hội trong lúc tuyệt vọng

Chỉ một dòng bình luận vô thức trong lúc tuyệt vọng: “Ước gì Vingroup có thể hỗ trợ cho mình 1 chiếc máy thở nho nhỏ thôi, mình rất cần sự sống từ nó”, cô gái sinh năm 1994 đã có cơ hội được sống tiếp.

Ra mắt Ngôi nhà cựu lưu học sinh Việt Nam trường Đại học Sư phạm Nam Ninh (Trung Quốc)

Chiều 9/12, tại Hà Nội đã diễn ra buổi ra mắt Ngôi nhà cựu lưu học sinh Việt Nam trường Đại học Sư phạm Nam Ninh (Trung Quốc), nhằm kết nối cộng đồng cựu sinh viên, thúc đẩy hợp tác giáo dục giữa hai nước Việt – Trung.

Thanh Tú
Thanh Tú 09/12
Trúng số 18 tỷ, người đàn ông TP.HCM gửi 100 triệu mua gạo từ thiện tặng cho bà con khó khăn

Nhận 100 triệu đồng từ vị khách trúng số 18 tỷ, bà Thùy Dương góp thêm 38 triệu để mua 8 tấn gạo tặng cho bà con khó khăn.

Hải An
Hải An 08/12
Ấm lòng trước “núi gạo” của người dân Ninh Bình ủng hộ bà con vùng lũ miền Trung

Những ngày này, tại điểm tiếp nhận hàng hoá cứu trợ đồng bào vùng lũ miền Trung ở phường Nam Định (tỉnh Ninh Bình), người dân liên tục mang gạo cùng nhiều nhu yếu phẩm tới ủng hộ.

Xúc động khoảnh khắc chú rể đẩy xe lăn đưa cô dâu vào lễ đường

Khoảnh khắc chú rể đẩy xe lăn đưa cô dâu vào lễ đường, không chỉ cô dâu xúc động nghẹn ngào mà người thân, quan khách xung quanh cũng sut sùi lau nước mắt.

Thầy giáo vùng cao lội bùn, vượt sạt lở ôm chặt bó hoa để tặng đồng nghiệp nhân ngày 20/11

Con đường về trường sạt lở, trơn trượt, bùn ngập đến đầu gối nhưng thầy giáo vùng cao ở Đà Nẵng vẫn ôm chặt bó hoa để tặng các đồng nghiệp trong trường.

Hải An
Hải An 22/11
Thầy cô Gia Lai lội nước mang nhu yếu phẩm tiếp sức cho sinh viên trong Ngày Nhà giáo Việt Nam

Trường ngập sâu, hơn 500 sinh viên kẹt trong ký túc xá. Thầy cô lội nước lạnh, mang nhu yếu phẩm tiếp sức cho trò trong Ngày Nhà giáo Việt Nam.

Hải An
Hải An 21/11
img
Đề xuất