Nỗi oan ngàn năm của bà hoàng Thượng Dương và thảm án chấn động lịch sử triều Lý

Cuộc đời của bà hoàng Thượng Dương vẫn còn nhiều điều chưa rõ ràng nhưng cái chết của bà và 76 cung nữ thì rất nổi tiếng. Nhưng cho đến nay, tình tiết vụ thảm án cụ thể ra sao vẫn còn là một bí ẩn.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Bà hoàng Thượng Dương là ai? Có con không?

Theo Wiki, bà hoàng Thượng Dương (Lý Thánh Tông Dương Hoàng hậu không rõ năm sinh, chỉ có ghi chép bà mất năm 1073. Bà được gọi với tôn hiệu Thượng Dương Hoàng hậu hoặc Thượng Dương Hoàng thái hậu. Bà là Hoàng hậu, Hoàng Thái hậu nhà Lý trong lịch sử Việt Nam. Bà là chính thất của Lý Thánh Tông và mẹ đích (không phải mẹ đẻ) của Lý Nhân Tông.

Sử sách cũng không ghi chép về gia thế, quê quán của bà hoàng Thượng Dương. Dã sử thì những thuyết khác nhau, có người nói rằng, bà hoàng này mang họ Dương (không rõ tên), có thuyết thì nói không thể khảo cứu được những thông tin về bà, ngay cả họ Dương cũng chưa chắc đã đúng. Bởi khi còn sống bà ở trong cung Thượng dương.

ba-hoang-thuong-duong-va-tham-an-cung-76-cung-nu-chan-dong-trieu-ly-5
Bà hoàng Thượng Dương là chính thất của Lý Thánh Tông

Ở sách Ngự chế Việt sử tổng vịnh của vua Tự Đức (triều Nguyễn) có thấy ghi chép theo sách Đường thư cho rằng: Cung Thượng Dương xây cất giữa niên hiệu Thượng Nguyên đời Đường Túc Tông. Vua Đường Cao Tông ở cung ấy, để dự thính triều chính. Do đó, triều nhà Lý lấy chữ Thượng Dương đặt cho tên cung của bà Thái hậu ở.

Vì ở trong cung cấp có tên gọi như vậy nên người ta thường gọi bà là Hoàng hậu Thượng Dương hoặc gọi một cách đơn giản là bà hoàng Thượng Dương. Cho đến nay, cuộc đời bà vẫn còn nhiều điều chưa rõ ràng, nhưng cái chết của bà thì vô cùng nổi tiếng. 

Về chuyện con cái, theo chính sử, vì không có con nối dõi trong khi tuổi đã cao nên Lý Thánh Tông đã đi cầu tự: "Nhà vua 40 tuổi, chưa có con trai, thường đi các đền chùa để cầu tự; ngự giá đến đâu, người  xem chật đường. Khi đến làng Thổ Lỗi, có người con gái hái dâu đứng tựa vào khóm cỏ lan, nhà vua lấy làm lạ, cho vời vào cung, lập làm Ỷ Lan phu nhân. Đến khi có mang, sinh hoàng tử Càn Đức, nhà vua mừng lắm.

Ngày hôm sau lập làm thái tử, đổi niên hiệu, đại xá, phong Ỷ Lan phu nhân là thần thần phi, gọi là nguyên phi, đổi làng Thổ Lỗi làm làng Siêu Loại, vì là sinh quán của Nguyên phi (Khâm định Việt sử thông giám cương mục)".

ba-hoang-thuong-duong-va-tham-an-cung-76-cung-nu-chan-dong-trieu-ly
Tượng thờ Nhị vị công chúa Từ Thục, Từ Huy ở chùa Đông Phù

Như vậy, Lý Thánh Tông hiếm muộn chưa có con trai chứ không phải là không có người con nào như nhiều sách viết. Dã sử và một số nguồn thư tịch dân gian cho rằng, bà hoàng Thượng Dương sinh hạ được 2 công chúa là Từ Thục, Từ Huy và một 1 phi tần sinh ra công chúa Thiên Thành. Còn những người khác đều không sinh được con (mãi sau này đi cầu tự nhiều nơi, rồi gặp Ỷ Lan lấy về làm vợ và sinh được 2 người con trai, con cả là Lý Càn Đức được nối ngôi, tức là Lý Nhân Tông).

Về 2 người con của bà hoàng Thượng Dương, do chịu ảnh hưởng của Phật giáo nên khi chớm trưởng thành đã xin xuất gia tu hành. Lý Nhân Tông cho xây dựng tại làng Đông Phù (nay là xã Đông Mỹ, huyện Thanh Trì, Hà Nội) ngôi chùa Hưng Long (tự chùa Nhớt) cho 2 con gái tu hành.

Khi sống trong dân gian, hai bà thấy dân chúng nghèo khổ nên đã xin vua ban cho 3.000 mẫu ruộng để chia cho dân 9 làng thuộc đất Nam Phù (nay là phía Nam huyện Thanh Trì). Thậm chí hai bà còn dựng điền trang, dạy dân chúng khai khẩn ruộng đồng, đem giống về trồng cấy, dạy làm nghề thủ công.

Nhớ công ơn của 2 bà mà nhân dân các làng Đông Phù, Tự Khoát, Ninh Xá, Tự Trúc, Mỹ Liệt, Việt Yên … dựng thêm chùa, xây đền đều tạc tượng, lập bài vị thờ phụng. Đời sau sắc phong, suy tôn 2 công chúa là Nhị vị vương bà, Đại Thánh bao phong đại Bồ Tát hồng liên tọa hạ, Thượng đẳng phúc thần, Lý Liễu đoan trang công chúa.

Bà hoàng mang nỗi hàm oan

Quay lại cuộc đời bà hoàng Thượng Dương, sử sách viết: Bà vốn là người phụ nữ không có kinh nghiệm chính trị nên vào năm Kỷ Dậu (1069), khi Lý Thánh Tông đi đánh Chiêm Thành ở phía Nam, vua đã giao cho Nguyên phi Ỷ Lan thay mình giữ quyền nội trị chứ không giao cho bà hoàng Thượng Dương nhiếp chính.

Đến tháng giêng năm Nhâm Tý (1072), vua Lý Thánh Tông băng hà. Thái tử Lý Càn Đức (con của ỷ Lan) lên nối ngôi, lấy hiệu là Lý Nhân Tông. Trong Đại Việt sử ký toàn thư có chép: "Hoàng thái tử Càn Đức lên ngôi trước linh cữu, đổi niên hiệu là Thái Ninh năm thứ 1. Bấy giờ vua mới 7 tuổi, tôn mẹ đẻ là Ỷ Lan nguyên phi làm Hoàng thái phi, tôn mẹ đích là Thượng Dương thái hậu họ Dương làm Hoàng thái hậu, buông rèm cùng nghe chính sự, Thái sư Lý Đạo Thành giúp đỡ công việc”.

Thế nhưng bà hoàng Thượng Dương ngự ở ngôi vị Hoàng Thái hậu chưa bao lâu thì xảy ra thảm án chấn động lịch sử. Vụ việc xảy ra vào năm Quý Sửu (1073).

ba-hoang-thuong-duong-va-tham-an-cung-76-cung-nu-chan-dong-trieu-ly-0
Thượng Dương là bà hoàng mang nỗi hàm oan xuống cửu tuyền

Sách Đại Việt sử ký toàn thư (Bản kỷ toàn thư, quyển 3) chép sơ lược việc này như sau: "Quý Sửu (1073)... Giam Hoàng thái hậu họ Dương,... (bởi) Linh Nhân cho mình là mẹ đẻ mà không được dự chính sự, mới kêu với vua rằng: "Mẹ già khó nhọc mới có ngày nay, mà bây giờ phú quý người khác hưởng, thế thì sẽ để mẹ già vào đâu?" Vua bèn sai đem giam Dương thái hậu và 76 người thị nữ vào cung Thượng Dương, rồi bức phải chết chôn theo lăng Thánh Tông... (còn) Thái sư Lý Đạo Thành lấy chức Tả gián nghị đại phu ra coi châu Nghệ An".

Sử sách khác ghi chép: Giam Hoàng thái hậu họ Dương, tôn Hoàng thái phi làm Linh Nhân hoàng thái hậu. Linh Nhân có tính ghen, cho mình là mẹ đẻ mà không được dự chính sự, mới kêu với vua rằng: 'Mẹ già khó nhọc mới có ngày nay, mà bây giờ phú quý người khác được hưởng thế thì sẽ để mẹ già vào đâu?'. Vua bèn sai đem giam Dương thái hậu và 76 người thị nữ vào cung Thượng Dương, rồi bức phải chết, chôn theo lăng Thánh Tông”.

Theo ghi chép trên, sự việc xảy ra từ sự "ghen" của Linh Nhân hoàng thái hậu (Nguyên phi Ỷ Lan). Các nghiên cứu lịch sử cho rằng, đây là sự tranh quyền lực giữ bà hoàng Thượng Dương với sự ủng hộ của Thái sư Lý Đạo Thành với Linh Nhân, được hậu thuẫn bởi Thái úy Lý Thường Kiệt.

Sau tất cả, phe của Linh Nhân chiếm ưu thế, Thượng Dương bị bức tử, Thái úy Lý Đạo Thành bị đẩy khỏi kinh đô Thăng Long đi nhậm chức ở châu Nghệ An, lúc đó là vùng biên cương phía Nam.

Đại Việt Sử ký toàn thư tiền biên có đoạn: "Vua lúc ấy còn nhỏ, chỉ biết chiều lòng mẹ đích mà không biết là lỗi lớn. Thái sư Lý Đạo Thành phải ra trấn bên ngoài, biết đâu chẳng phải là do can ngăn việc ấy!”.

Ngô Sĩ Liêm từng nói về việc này - thần sử thời Hậu Lê chê trách việc làm của mẹ con Lý Nhân Tông. Nhưng sau đó lại có dòng biện bộ cho mẹ con nguyên phi Ỷ Lan: "Nhân Tông là người nhân hiếu, Linh Nhân là người sùng Phật, sao lại đến nỗi giết đích Thái hậu, hãm hại người vô tội, tàn nhẫn đến thế ư? Vì là ghen thường tình của đàn bà, huống chi lại là mẹ đẻ mà không được dự chính sự, Linh Nhân dẫu là người hiền cũng không thể nhẫn nại được” (Đại Việt sử ký toàn thư). 

Một sử thần khác là Lê Tung trong sách Việt giám thông khảo tổng luận viết như sau: “Nhân Tông quá nghe lời mẹ đẻ mà đem mẹ đích giết đi”.

Trong một số bản thần tích, ngọc phả về Ỷ Lan và truyền tụng dân gian ở quê hương của bà như thần tích xã Dương Xá, dã sử ở làng Sủi hay truyền thuyết ở đất Thổ Lỗi bên bờ sông Đuống (nay thuộc địa phận huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh; huyện Gia Lâm, TP Hà Nội…) thì bà Thượng Dương rất ghen ghét với Ỷ Lan, do Ỷ Lan được vua sủng ái. 

ba-hoang-thuong-duong-va-tham-an-cung-76-cung-nu-chan-dong-trieu-ly-7
Nguyên phi Ỷ Lan

Đến khi Ỷ Lan mang thai, Thượng Dương cũng độn bụng vờ mang thai. Lúc Ỷ Lan sinh hạ hoàng tử, Thượng Dương tức tối bàn với cung nữ thân cận tìm cách đánh tráo hoàng tử về làm con mình và thay vào đó là một con mèo nhằm vu oan cho Ỷ Lan mang quái thai. 

Khi triều đình nghị tội, Ỷ Lan bị đẩy vào lãnh cung, chịu cảnh đày đọa nhiều năm cho đến khi được giải oan... 

Câu chuyện này mang màu sắc "ly miêu tráo chúa" trong dã sử triều Tống ở Trung Quốc, có lẽ được dựng lên để biện minh cho hành động của bà hoàng Linh Nhân. Nếu xét theo chính sử sẽ thấy, khi Lý Nhân Tông lên ngôi, mẹ vua là bà Linh Nhân vẫn ở trong cung, không bị đày đọa, hành hạ. Chư kể việc chính sử ghi rõ, bà cùng với Thượng Dương đều "buông rèm nghe chính sự" - tức đều làm nhiếp chính cho vua chứ không phải 1 mình bà Thượng Dương nắm quyền.

Thêm nữa, khi Lý Nhân Tông còn nhỏ, chưa thể giải quyết chính sử thì phải dựa vào các đại thần và hai bà Thái hậu; việc Linh Nhân muốn gạt Thượng Dương ra khỏi ngôi vị hoàn toàn có thể thực hiện được. Vụ bức tử Thượng Dương cùng 76 cung nữ có lẽ do chủ ý của Linh Nhân nhưng dưới danh nghĩa chiếu lệnh của Lý Nhân Tông.

Mặc dù có nhiều công tích, được sử sách ca ngợi nhưng Nguyên phi Ỷ Lan vẫn để lại vết đen trong cuộc đời do liên quan trực tiếp đến thảm án của bà hoàng Thượng Dương. Về sau bà hối hận, đã làm nhiều việc thiện nhằm sám hối, tích công đức như cầu siêu, xây chùa tháp.

Trong sách Đại Việt thông sử, nhà sử học Lê Qúy Đôn chê trách: “Đến như Ỷ Lan Nguyên phi được vua con phong là Thần, đã phạm tội ác giết hại vợ đích [của chồng]”.

Cũng vì vụ án này mà vua Lý Nhân Tông cũng bị than phiền, sách Đại Nam quốc sử diễn ca có câu rằng:

Năm mươi năm lẻ lâu bền,

Vũ công, văn đức rạng truyền sử xanh.

Thượng Dương, sao lỡ bạc tình?

Để bà Dương hậu một mình ngậm oan.

Như vậy có thể thấy, trong vụ án năm Qúy Sửu (1073), bà hoàng Thượng Dương hoàn toàn vô tội, nhưng đến nay kể đã gần 1000 năm, nỗi oan của bà có mấy người được rõ…

Xem thêm: Cái chết không rõ ràng của Quang Trung - Nguyễn Huệ, vị tướng bách chiến bách thắng

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Theo ghi chép của sử cũ, cha con Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tôn đều là con cầu tự. Và đến khi khuất núi cũng có nét tương đồng nhau dù công nghiệp, thời gian trị vì dài ngắn dị biệt.

Huyền tích ly kỳ xung quanh chuyện sinh - tử của cha con vua Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông
0 Bình luận

Đã mang danh "thiên tử" thì vị đế vương nào ở cõi Nam ta cũng có dăm ba huyền tích vây quanh. Lý Thái Tổ cũng không phải ngoại lệ. Xung quanh mệnh đế vương của ông có rất nhiều giai thoại ly kỳ. 

Giai thoại ly kỳ về 'mệnh đế vương' của vua Lý Thái Tổ
0 Bình luận

Sử sách nhắc đến vị tướng này có cả khen lẫn chê. Ông là người có tài năng thiên bẩm, văn võ song toàn nhưng sống lãng mạn, phóng túng vì thế gây nhiều tranh cãi.

Giai thoại về vị tướng 'lắm tài nhiều tật': Sống phóng túng nhưng làm giàu giỏi bậc nhất Đại Việt
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Danh sách 14 nhóm học sinh, sinh viên được miễn học phí

Từ ngày 3/9, học sinh phổ thông, học viên giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông trong trường công lập sẽ được miễn học phí.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Lễ khai giảng đặc biệt của những “chiến binh nhí” tại Bệnh viện Ung bướu

Buổi khai giảng đặc biệt tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM đã gây xúc động mạnh cho những người dõi theo các bé. Học sinh trong lớp học là những bệnh nhi đang điều trị tại Bệnh viện Ung bướu. Có nhiều em vừa truyền dịch vừa học.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Góp áo cờ đỏ sao vàng gửi tặng trẻ em vùng cao sau Quốc khánh

Chỉ sau vài giờ đăng bài trên mạng xã hội, Hoàng Dũng đã nhận về gần 300 chiếc áo in hình cờ đỏ sao vàng để gửi tặng các bạn nhỏ vùng cao.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Cán bộ xã vượt vùng sạt lở trao quà Quốc khánh cho người dân vui Tết Độc lập

Hơn 2.500 người dân xã biên giới Yên Nhân (Thanh Hóa) đang bị cô lập, sơ tán do lũ quét, các cán bộ xã đã nỗ lực vượt sạt lở để phát quà 2/9 đúng hẹn cho bà con vui Tết Độc lập.

Thanh Tú
Thanh Tú 5 ngày trước
Lan toả điều tử tế: Ở lại nhặt rác sau buổi tổng duyệt diễu binh

Sáng 30/8, sau buổi tổng duyệt diễu binh, mẹ con chị Thu Hoài cùng nhiều tình nguyện viên ở lại thu gom rác trên phố Kim Mã, Giảng Võ, góp phần giữ gìn môi trường xanh sạch trong ngày lễ lớn.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Ấm lòng khoảnh khắc bà con cùng nhau nấu cháo, tiếp tế cho người dân ở chung cư ngập nước, mất điện

Thấy cư dân toàn Ecohome 1, phường Đông Ngạc (Hà Nội) bị cô lập do ngập nước, mất điện, người dân ở những tòa nhà xung quanh đã tổ chức nấu cháo, tiếp nước, sẻ chia khó khăn với những người hàng xóm.

Hải An
Hải An 28/08
Danh sách 40 điểm phát bánh, nước miễn phí cho người dân xem diễu binh, diễu hành

Người dân theo dõi các buổi hợp luyện và lễ diễu binh, diễu hành 2/9 sẽ được cấp phát bánh, nước và nhu yếu phẩm miễn phí tại 40 điểm dọc các tuyến trung tâm.

Hải An
Hải An 27/08
Công an Hà Tĩnh xuyên đêm giúp dân ứng phó bão số 5, sẵn sàng khắc phục sau bão

Trong khi bão số 5 đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Hà Tĩnh với mưa lớn, gió giật dữ dội, lực lượng Công an các địa phương đã không quản hiểm nguy, kịp thời có mặt tại những điểm nóng, cứu giúp người dân trong hoạn nạn.

Thanh Tú
Thanh Tú 26/08
Hà Tĩnh: Nhiều khách sạn mở cửa miễn phí chung tay giúp bà con tránh bão

Để hỗ trợ người dân tránh trú an toàn, nhiều khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở lưu trú ở các phường, xã trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã mở cửa miễn phí để đón người dân sơ tán. 

Thanh Tú
Thanh Tú 25/08
Ấm lòng Hà Nội: Sẵn sàng cho người lạ ngủ nhờ, mượn “view triệu đô” xem diễu binh 2/9

Hòa cùng bầu không khí hân hoan của ngày hội lớn, nhiều người dân Thủ đô sẵn sàng mở cửa nhà, cho người lạ “mượn view”, ngủ nhờ để được theo dõi lễ diễu binh, diễu hành 2/9.

Hải An
Hải An 22/08
Anh tài xế nhanh trí chặt cây đổ do mưa dông, giải tỏa ùn tắc trên phố Hà Nội

Lúc đi lấy hàng tại phố Lê Trọng Tấn (Hà Nội), nam tài xế bắt gặp một cành cây đổ giữa đường do mưa dông, gây ra ùn tắt nghiêm trọng nên đã nhanh trí mượn dao, một mình chặt cành giải phóng tuyến đường.

Chân dung 2 người Việt nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao cứu sống 2 trẻ nhỏ chới với giữa biển ở Nhật

Thấy 2 em nhỏ chới với giữa biển, Mạnh Tuấn và Quốc Đạt (người Việt Nam ở Nhật Bản) đã nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao, bơi ra ứng cứu, đưa các em an toàn vào bờ.

Hải An
Hải An 14/08
Phó trưởng công an xã ở Nghệ An quyên tiền xây tặng 2 căn nhà kiên cố giúp gia đình nghèo có chỗ ở ấm cúng

Về nhận nhiệm vụ ở nơi khó khăn, thấy 2 hộ dân phải ở trong căn nhà tạm bợ, phó trưởng công an xã đã đi vận động, quyên tiền xây tặng 2 ngôi nhà kiên cố cho bà con có chỗ ở mới ấm cúng hơn.

Hải An
Hải An 13/08
Đường sạt lở, người dân trong làng dùng võng gánh cụ bà băng rừng đi cấp cứu

Lũ lớn khiến đường đi sạt lở, thấy cụ bà có dấu hiệu kiệt sức, người dân trong làng đã dùng võng gánh, vượt đường rừng để đến Trạm Y tế dã chiến ở trung tâm xã Mỹ Lý để cấp cứu và điều trị.

Hải An
Hải An 12/08
Chân dung tài xế taxi cứu sống bé trai bị cát vùi ở Côn Đảo: “Việc mình cứu người là tự nhiên, ai gặp tình huống đó cũng sẽ làm như vậy thôi!”

Bé trai bị vùi trong hố cát sâu ở đặc khu Côn Đảo khi chơi cùng nhóm bạn đã may mắn được tài xế taxi Lê Văn Tý Hon và du khách hợp sức đào bới, đưa ra an toàn.

Hải An
Hải An 09/08
4 mẹ con bị gió dông quật ngã cảm thấy ấm lòng trước sự giúp đỡ của người đàn ông xa lạ

Gặp 4 mẹ con bị gió dông quật ngã giữa đoạn đường vắng vẻ, người đàn ông ở Ninh Bình đã ngay lập tức dừng xe giúp đỡ, hỗ trợ đưa các cháu nhỏ về đến tận nhà. Câu chuyện ấm lòng được chia sẻ trên mạng xã hội đang thu hút sự chú ý của nhiều người.

PC Right 1 GIF
Đề xuất