Cẩm nang Tiếng Việt: Tính từ là gì?

Tính từ là gì?

Tính từ ban đầu được hiểu là từ loại chỉ đặc trưng của tất cả khái niệm được biểu đạt bằng danh từ hoặc động từ. Về sau, ta hiểu tính từ là những từ dùng để chỉ đặc điểm hay tính chất của sự vật, hiện tượng hoặc hành động. Sự kết hợp giữa tính từ và các từ ngữ khác tạo nên cụm tính từ. 

Có nhiều loại tính từ khác nhau, chẳng hạn như tính từ chỉ đặc điểm, tính từ chỉ trạng thái,... 

Phân loại tính từ

Tính từ chỉ đặc điểm

Đây là tính từ nhằm mô tả nét đặc trưng riêng của sự vật, hiện tượng nào đó. Nhờ có tính từ, người ta mới hình dung được sự khác biệt về hình dáng, màu sắc, mùi vị và các đặc điểm khác. Đó là các đặc điểm:

- Đặc điểm bên ngoài: Nét riêng biệt của sự vật, hiện tượng có thể nhận biết nhờ các giác quan.

- Đặc điểm bên trong: Là những nét riêng biệt về đặc điểm mà bên cạnh việc quan sát, chúng ta cần suy luận, khái quát,… thì mới có thể nhận biết được. 

Tính từ chỉ trạng thái

Trạng thái là tình trạng tồn tại trong khoảng thời gian nào đó của sự vật, hiện tượng, con người nào đó. Tnh từ chỉ trạng thái là tính từ nêu rõ nhất về tất cả các trạng thái của con người, sự vật, hiện tượng.

Tính từ chỉ mức độ

Là các từ ngữ mà chúng ta thể hiện mức độ diễn ra của một hành động, sự việc nào đó trong câu. Một số tính từ chỉ mức độ ta thường gặp như: nhanh, chậm, xa, gần, lề mề…

Ngoài ra, còn có một cách phân loại khác thường được sử dụng, đó là tính từ tự thân và tính từ không tự thân.

Tính từ tự thân

Đây là những từ ngữ biểu thị được màu sắc, quy mô hay phẩm chất, hình dáng hoặc âm thanh, mức độ…. 

Tính từ không tự thân

Tính từ không tự thân là những từ không phải tính từ mà là từ thuộc từ loại khác như danh từ, động từ được chuyển loại và sử dụng như tính từ. Những tính từ không tự thân sẽ được tạo ra bằng cách chuyển loại của các từ thuộc các nhóm từ loại khác nên ý nghĩa của tính từ này sẽ chỉ được xác định khi đặt chúng vào mối quan hệ với những từ khác trong cụm từ hoặc là trong câu. Nếu chúng được tách ra khỏi mối quan hệ đó thì chúng sẽ không được coi là tính từ mà sẽ thuộc từ loại khác. 

Chức năng của tính từ

Trong Tiếng Việt, tính từ là loại từ có vai trò rất quan trọng, thường được sử dụng để kết hợp với động từ và danh từ để bổ sung ý nghĩa. Việc sử dụng tính từ cũng giúp người nghe, người đọc hiểu rõ hơn về sự vật, sự việc được nhắc đến.

• Tính từ kết hợp động từ, danh từ hay nhiều loại từ khác để giải thích nghĩa cho câu.
• Tính từ không thể kết hợp được với một số loại câu như phó từ mệnh lệnh, câu cầu khiến, câu đặc biệt.
• Tính từ có thể làm bổ ngữ hay chủ ngữ trong một câu đơn.
• Tính từ có tác dụng làm chủ ngữ để bổ sung cho danh từ hay làm chủ ngữ cho chính câu đứng trước.
• Tính từ giúp tăng giá trị nghệ thuật và tính gợi hình, gợi cảm cho câu.
• Tính từ giúp người đọc, viết hình dung rõ hơn về cảm xúc, màu sắc, tính chất của sự vật, sự việc trong văn bản.

Một số sai lầm khi sử dụng tính từ trong Tiếng Việt

- Không nhận diện được đâu là tính từ.

- Không hiểu được nghĩa của từ để bổ sung nghĩa cho từ nào.

- Nhầm lẫn tính từ và các dạng từ khác.

Để tránh nhầm lẫn, học sinh nên làm nhiều bài tập về tính từ để luyện cách sử dụng. Chẳng hạn:

1. Tìm tính từ trong các đoạn văn đã cho (SGK Trang 111)

a) Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị Chủ tịch của Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ra mắt đồng bào. Đó là một cụ già gầy gò, trán cao, mắt sáng, râu thưa. Cụ đội chiếc mũ đã cũ, mặc áo ka ki cao cổ, đi dép cao su trắng, ông cụ có dáng đi nhanh nhẹn. Lời nói của Cụ điềm đạm, đầm ấm, khúc chiết, rõ ràng.

Theo Võ Nguyên Giáp

b) Sáng sớm, trời quang hẳn ra. Đêm qua, một bàn tay nào đã giội rửa vòm trời sạch bóng. Màu mây xám đã nhường chỗ cho một màu trắng phớt xanh như màu men sứ. Đằng đông, phía trên dải đê chạy dài rạch ngang tầm mắt, ngăn không cho thấy biển khơi, ai đã ném lên bốn năm mảng mây hồng to tướng, lại điểm xuyết thêm ít nét mây mỡ gà vút dài thanh mảnh.

Theo Bùi Hiển

Trả lời:

Các đoạn văn có những tính từ sau:

a) Gầy gò cao, sáng, thưa, cũ, cao, trắng, nhanh nhẹn, điềm đạm, đầm ấm, khúc chiết, rõ ràng.

b) Quang, sạch, bóng, xám, trắng, xanh, dài, hồng, to tướng, ít, dài, thanh mảnh.

Bài 2: Hãy viết một câu có dùng tính từ

a) Nói về một người bạn hoặc người thân của em.

b) Nói về một sự vật quen thuộc với em (cây cối, con vật, nhà cửa, đồ vật, sông núi,...).

Trả lời:

a) Nói về một người bạn hoặc người thân của em.

- Ông nội em đã bảy mươi tuổi mà da dẻ còn hồng hào lắm.

- Bạn mai có mái tóc dài bóng mượt nhất lớp em.

b) Nói về một sự vật quen thuộc với em.

- Ai cũng khen chị gái của em xinh xắn dễ thương.

- Dòng sông quê em sâu thăm thẳm.

Tổng hợp

Xem thêm: Bàn về cảm hứng nhân đạo trong 2 tác phẩm Chí Phèo và Vợ chồng A Phủ