Đạo tràng là gì? Hiểu đúng nghĩa của từ đạo tràng

Đạo tràng là gì?

Trong đạo Phật, đạo tràng xuất hiện từ thời Đức Phật tại thế, nguyên tự theo tiếng Phạn là Bodhi-manda, dịch là Đạo tràng. Đây là từ chỉ nơi Đức Phật thành đạo, tức tòa Kim Cương dưới gốc Bồ đề cạnh dòng sông Ni Liên Thiền ở miền Trung Ấn Độ. Do đó, đạo tràng còn được gọi là pháp tọa.

Về ý nghĩa trực quan, đạo tràng là nơi hành đạo, thuyết pháp, truyền giới,... của sư tăng. Có thể hiểu rằng những gì mang tính chất hoặc hình thức liên quan tới Phật sự đều gọi chung là đạo trạng. Như vậy, đạo tràng mang ý nghĩa chỉ một địa điểm, không gian nào đó gắn liền với sự hành đạo của các tu sĩ nhà Phật.

Về ý nghĩa lý tính, theo Kinh Duy Ma Cật có câu rằng: "Trực tâm tức thị đạo tràng". Trực tâm có nghĩa là cái tâm ngay thẳng, tâm không phân biệt đúng - sai, phải - trái-, dữ - lành,... Tâm ngay thẳng ấy là đạo tràng. Với ý nghĩa tương tự, ngài Nam Tuyền có câu rằng "Bình thường tâm thị đạo tràng". Cả hai câu này đều có nghĩa giống nhau, đều chỉ cái bản tâm thanh tịnh, sáng suốt sẵn có của mỗi con người.

Tâm thanh tịnh là cơ hội để con người tỏ ngộ chân lý, là cõi đất thiện lành nơi hạt giống bồ đề gieo trồng và tăng trưởng. Cũng tại nơi tâm thanh tịnh và sáng suốt ấy mà diễn ra các hoạt động tu đạo, hành đạo. Từ nghĩa hiểu thứ nhất là ám chỉ không gian cụ thể, đạo tràng đã được hiểu theo nghĩa rộng hơn, ám chỉ một không gian vô cùng tận nhưng lại ở trong bản thân người tu hành, đó chính là chân tâm. Có thể hiểu rằng, qua ý nghĩa này, đạo tràng đã trở về nguyên nghĩa, chỉ sự giác ngộ của Đức Phật Thích Ca, hay còn là nơi Đức Tất Đạt Đa ngộ Phật.

Trong Kinh Tịnh Danh có nói rằng, "trực tâm là đạo tràng, trực tâm là tịnh độ". Tại đây, đạo tràng đã được hiểu rằng không chỉ còn là nơi tu tập, hành đạo để có thể đạt quả tu hành mà còn là một cảnh giới đắc đạo mà khi đó người tu hành đạt được quả vị coa nhất. Đó cũng là Tịnh độ, đó cũng là Niết bàn.

Vạn pháp đều do tâm mà thành, cảnh vật, con người, hỉ nộ ái ố đều do tâm hóa hiện mà nên. Nếu chế ngự được cái tâm dục vọng tầm thường ấy mà trở về với bản chất thanh tĩnh tự tại thì ấy là chân tâm, tịnh độ. Đạo tràng chính là do ta tạo nên, do tâm thiện lành của người tu theo hạnh Bồ tát tạo ra. Bồ tát phóng tâm đại từ đại bi, hóa hiện vạn tướng để giáo hóa chúng sinh. Vô vàn cảnh tượng do Bồ tát phóng tâm hóa hiện là đạo tràng của Bồ tát, là nơi mà các vị Đại Bồ Tát hành đạo cứu đời, cứu người, giáo hóa chúng sinh. Trong Kinh Hoa Nghiêm có ý rằng: "Từ là đạo tràng, vì đối xử bình đẳng với tất cả chúng sanh. Bi là đạo tràng, vì nhẫn nại các khổ nhọc". Từ bi ấy hướng tới đạo Bồ đề, trong một thời gian vô hạn và tâm vô chấp trước của chư vị Bồ tát mà làm nên diệu dụng.

Theo Giáo hội Phật giáo Việt Nam, đạo tràng là khái niệm dùng để chỉ nơi hội tụ của người đệ tử Phật, có cùng một ý hướng chuyên tu, theo một pháp môn tu hành đã được chọn, hoặc do một vị sư hướng đạo trong muôn vàn pháp môn của Phật chỉ dạy. Đạo tràng trong đạo Phật hiện nay thường là do một hay nhiều vị sư chỉ dạy, diễn ra trong phạm vi ngôi chùa. Một số đạo tràng hiện nay là đạo tràng Quang Minh, đạo tràng Pháp Hoa, đạo tràng Bát quan trai,...

Hiểu đúng nghĩa của từ đạo tràng

Theo Phật Quang Đại Từ Điển (quyển 2, trang 1646, Hội Văn hóa Giáo dục Linh Sơn Đài Bắc xuất bản), đạo tràng có một số nghĩa như sau:

Đạo tràng trong tiếng Phạn là Bodhi-manda, tiếng Hán là 道 場, còn có nghĩa là Bồ đề đạo tràng, Bồ đề tràng. Đây là nơi mà Đức Phật thành đạo dưới gốc Bồ đề ở Bồ đề già đa. Khi hiểu theo nghĩa này thì chỉ có một nơi duy nhất được coi là Đạo tràng, tức là Bồ đề Đạo tràng ở quận Gaya, tiểu bang Bihar, Ấn Độ.

Đạo tràng là nơi tu hành Phật đạo, dù là có nhà cửa hay không, phàm chỗ nào được dùng để tu hành Phật đạo thì đều được gọi là Đạo tràng. Phẩm Như Lai thần lực trong Kinh Pháp Hoa có nói: "Nơi đất nước đang ở. nếu có người thọ trì, đọc tụng, giải nói, viết chép, như lời dạy tu hành, nơi trong vườn, trong rừng, dưới gốc cây, nơi tăng phường, nhà bạch y, điện đường, trong núi hang, đồng trống… nếu có quyển kinh thì nên xây tháp cúng dường. Vì sao? Vì chỗ ấy tức là Đạo tràng." Đạo tràng là thứ có sẵn trong tâm mỗi người, khi tâm thanh tĩnh, hướng thiện thì mới có đạo tràng.

Đạo tràng còn là từ chỉ sự phát tâm và tu hành đắc Bồ đề. Phẩm Bồ tát trong Kinh Duy Ma quyển thượng có câu: "Trực tâm là đạo tràng, thâm tâm là đạo tràng, Bồ đề tâm là đạo tràng, bố thí là đạo tràng, tam minh là đạo tràng, trong khoảng một niệm biết tất cả các pháp là đạo tràng."

Đạo tràng trong Mật giáo: Khi tu diệu hạnh Du già, phải kết giới một khu vực nào đó, sau đó kiến lập đạo tràng bản tôn mà tu Đạo tràng quán. Mục đích là quán tướng thân Phật ở các thế giới khác là Bản tôn, hoặc quán tâm minh và Bản tôn hòa hợp thành một.

Đạo tràng cũng là tên gọi của chùa chiền, viện. Trước kia, Vua Dượng đế nhà Tùy từng ban lệnh đổi tên chùa thành Đạo tràng. Ngoài ra, những nơi mà làm việc Phật trong cung điện vua cũng gọi là Nội đạo tràng, Nội tự. Tông Lâm Tế (Lâm Tế tông là một dòng thiền liệt vào Ngũ gia thất tông - tức Thiền chính phái do Thiền sư Lâm Tế Nghĩa Huyền sáng lập) cũng gọi nơi mà các vị tăng Vân thủy (du phương) tu tập là đạo tràng. Ngài An Nhiên của tông Thiên Thai Nhật Bản cũng gọi nơi thọ giới là đạo tràng.

Đạo tràng cũng là từ chỉ các pháp hội như Từ bi đạo tràng, Thủy lục đạo tràng. Theo Phật Quang Đại Từ Điển, pháp hội (法會) cũng là Pháp sự, Phật sự, là pháp hội được cử hành vào những ngày lễ của Phật giáo. Theo nghĩa này thì nơi tự viện nào cũng có đạo tràng và sẽ kết thúc sau khi phật sự viên mãn.

Đạo tràng cũng được đọc là Đạo Trưởng, chỉ một vị tăng ở đời Bắc Ngụy không rõ quê quán.

Cần lưu ý rằng đạo tràng không có nghĩa nào ám chỉ một nhóm, một hội, một đoàn thể hay tổ chức nào đó.