Home Today

# Phim - Sách - Nhạc

Các truyện ngắn hay thường có những chi tiết phát sáng

“Suy cho cùng, nhà văn phải là người thư kí trung thành của thời đại như Honoré de Balzac đã từng nói và một truyện ngắn hay, ngoài những yếu tố thuộc về thể loại, còn phải là “tiếng đau khổ kia thốt ra từ những kiếp lầm than”.

Đỗ Thu Nga 14/08

Theo dõi

Trong một lần trả lời phỏng vấn trên báo Văn nghệ Quân đội, nhà văn Bảo Ninh đã đưa ra quan điểm về một truyện ngắn hay. Ông cho rằng: “Một truyện ngắn đáng gọi là hay nhất thiết phải có ít nhất một chi tiết hư cấu thần tình mà nếu không có nó thì dẫu cốt truyện có khác lạ cỡ nào cũng chỉ là truyện đọc đấy rồi quên”. Có thể thấy, cha đẻ của Nỗi buồn chiến tranh đã khẳng định tầm quan trọng của chi tiết đối với sự thành bại của một truyện ngắn. Đồng tình với ý kiến trên, có người đã khẳng định: “Các truyện ngắn hay thường có những chi tiết phát sáng”.

Chi tiết hay chi tiết nghệ thuật (tiếng Pháp: détail artistique) là các tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng. “Chi tiết phát sáng” được đề cập ở trên có thể hiểu chính là những chi tiết đinh, chi tiết hay, chi tiết quan trọng trong một truyện ngắn. Một truyện ngắn muốn hay phải có một (hoặc một vài) chi tiết hay, biết “phát sáng”. Bởi lẽ “yếu tố có ý nghĩa quan trọng bậc nhất của truyện ngắn là chi tiết có dung lượng lớn... tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết” (Lí luận văn học - NXB Giáo dục 1997, tr 398).

Trong một truyện ngắn, không phải chi tiết nào cũng phải “phát sáng”. Có những chi tiết chỉ như viên gạch chồng lên nhau để tạo thành bức tường chữ nghĩa, nó góp phần thúc đẩy diễn tiến của cốt truyện. Lại có viên gạch gói gọn tư tưởng, chủ đề, tình cảm,… của cả truyện ngắn. Nó chứa đựng cái hồn, cái cốt, cái hay, cái đẹp của cả tác phẩm. Việc sáng tạo ra những chi tiết hay thể hiện cái tầm, khả năng bao quát và quá trình lao động sáng tạo của nhà văn. Maxim Gorki chẳng phải đã từng nói: “Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn” đó sao? Khi tiếp nhận truyện ngắn, điều cốt yếu của một người đọc có tri thức và kĩ năng chính là phát hiện và thấm thía được giá trị của những chi tiết đắt giá. Nó như một thứ trầm tích dưới đáy sông mà độc giả là kẻ đãi cát tìm vàng. Gian nan đấy, nhưng một khi đã tìm được (và hiểu được) thì không có bút lục nào tả nổi niềm vui sướng của con người đãi chữ. Bởi khi ấy, người đọc đã bắt được nhịp mạch nơi trái tim của người nghệ sĩ. Vậy mới nói: muôn đời, công việc đó không bao giờ là thú vui của người hời hợt.

cac-truyen-ngan-hay-thuong-co-nhung-chi-tiet-phat-sang-0

Ai đã từng đọc Sang sông của Nguyễn Huy Thiệp chắc sẽ chẳng bao giờ quên được chi tiết đứa bé trai đút tay vào chiếc bình cổ của hai kẻ lái buôn. Nếu không có chi tiết đó, chuyến đò trong buổi khói lam chiều bảng lảng ấy sẽ giống như bao chuyến đò khác. Nó không bao giờ là dịp để mười một nhân vật trên chuyến đò – kiếp người – bộc lộ toàn bộ bản chất, những thứ thẳm sâu được phủ kín bằng bao thứ vỏ bọc, mặt nạ thường ngày. Nhà thơ mơ mộng, đau khổ mà sung sướng tự thấy mình khác đời. Nhà giáo yếm thế nhìn đời qua cái chép miệng, thở dài. Nhà sư làu thông kinh sử mà chưa sạch bụi trần. Người mẹ trẻ đẹp, phú quí nhìn chúng sinh còn lại bằng cặp mắt miệt khinh. Hai tên lái buôn trong mắt chỉ có “một cây vàng” chứ không có nhân mạng. Tên tướng cướp, chị lái đò cam phận bị những người đồng hành gạt ra ngoài thực tại. Tất cả, chỉ qua một chi tiết mà lột sạch vỏ bọc. Nhà sư, nhà giáo, nhà thơ bất lực trước thực tại. Cậu thanh niên dâm dục trượng nghĩa cũng chỉ biết lấy vàng chuộc mạng đứa bé. Và với bấy nhiêu cũng đủ để cô gái đi cùng lay động tâm can “cô biết, cô sẽ yêu anh mãi mãi”. Những kẻ tự cho mình quí phái, tự gọi mình tài hoa bất đắc chí, tự mãn mình đại đạo quảng khai hoá ra cũng chỉ biết cúi đầu trước thử thách giữa dòng đời. Duy tên tướng cướp bị người ta truy đuổi, bị người đời nguyền rủa, lánh xa, sống giữa lằn ranh con – người là dám ra tay nghĩa hiệp. Chỉ cần bỏ chi tiết ấy ra khỏi tác phẩm, thiết nghĩ, sáng tác của nhà văn Tướng về hưu có lẽ đã đi theo một hướng khác, khó lòng chuyển tải ý đồ nghệ thuật của tác giả.

Đọc Vợ chồng A Phủ bao lần, tôi cứ ám ảnh mãi chi tiết ngọn lửa đêm đông mà Mị hay trở dậy để thổi. Nó nhỏ bé, nó mong manh, nó yếu ớt giữa màn đêm tối sầm và gió thét gào ở nhà quan thống lí. Nó là cả một thế giới mà Mị đắm chìm vào. Nó như một liều thuốc phiện để cô quên đi cái kiếp ngựa trâu đoạ đày cô từng giờ từng khắc. Cô thổi nó như trong tiềm thức cố giữ lấy cái hi vọng mong manh giữa màn đêm cô đặc đời mình. Cô thổi nó như muốn trốn chạy khỏi thực tại. Có nó, cô khỏi phải thấy A Phủ đang bị trói, “có là cái xác chết đứng đấy cũng thế thôi. Mị chỉ biết, chỉ còn ở với ngọn lửa”. Và nhờ có nó, cô thấy giọt nước mắt lăn dài trên đôi má xám đen lại của gã đàn ông không sợ trời, sợ đất, sợ quyền lực nhà quan. Và ánh lửa kia cùng giọt nước mắt này là tấm gương ở Vọng hương Đài để cô xem lại đời mình, để hiểu mình, hiểu người. Nhiều khi nghĩ, giá mà Tô Hoài không vẽ ra chi tiết ngọn lửa, có lẽ, đoá hoa ban của núi rừng Tây bắc kia chắc đã héo úa vì cay nghiệt của giá lạnh vùng cao từ hồi gạt nước mắt trở về làm dâu gạt nợ nhà quan thống lí mất rồi. Ai nói Mị vô cảm, lạnh lùng, trơ trơ như tảng đá, như tàu ngựa, như con rùa nuôi trong xó cửa khi mà cô còn biết, còn nghĩ tới một thứ, dù chỉ là ngọn lửa mỏng tang?

Trong Vợ nhặt, khi đọc tới đoạn Tràng đãi thị ăn bánh đúc ngoài chợ, người ta thường chú ý tới cách thị ăn, bởi nó đau đớn quá, độc đáo quá. Nhưng tôi thì chú ý hơn vào câu nói trước khi ăn của thị: “Có ăn gì thì ăn, chả ăn giầu”. Câu nói cho thấy cái tận cùng thảm thương của một kiếp người. Người Việt quan niệm: “Miếng trầu là đầu câu chuyện”. Đó là phong tục, là thói quen sinh hoạt của người Việt. Miếng trầu là để bắt đầu câu chuyện, là gia vị cho câu nói. Có vội mấy thì cũng phải ăn xong một miếng trầu mới phải lẽ. Ngay cả chuyện yêu đương, đang nhớ nhung cào ruột cũng phải ăn dập một miếng trầu mới có thể tương kiến như cô gái quê trong thơ tình Nguyễn Bính:

Láng giềng đã đỏ đèn đâu?

Chờ em ăn dập miếng giầu em sang.

Ấy vậy mà thị lại bỏ qua cái phép tắc cơ bản đó của cộng đồng. Thị chỉ muốn ăn ngay. Thật thấm thía, chua xót! Trong tình cảnh thoi thóp giữa lằn ranh sự sống và cái chết như thị, cái lễ nghĩa, cái phép tắc không làm no bụng, không giúp thị sống. Thị xổ toẹt nó, thị chỉ cần cái ăn để được sống, những thứ khác không cần nữa. Một phận người khốn khổ lâm vào bước đường cùng và một niềm khát sống mãnh liệt của một con người rất người đồng hiện qua một câu nói. Cái tài của Kim Lân chính là ở chỗ xây dựng nên những chi tiết như vậy.

Có thể thấy, một truyện ngắn hay bao giờ cũng phải có một (hoặc một vài) chi tiết phát sáng. Nhiều khi độc giả nhờ chi tiết hay mà nhớ tác phẩm, nhớ tác phẩm mà nhớ tác giả. Nên việc tạo ra những chi tiết độc đáo là một yêu cầu quan trọng trong quá trình sáng tạo của nhà văn. Có ai đó đã ví von rất hay rằng một chi tiết hay cũng giống như ngọn nến thắp trong chiếc đèn ông sao của trẻ con trong đêm trung thu. Ngọn nến to quá thì cháy mất lớp giấy bọc đèn, còn nến nhỏ quá thì đứa trẻ dễ thấy thua kém chúng bạn. Việc xử lí chi tiết sao cho vừa khéo là việc không dễ dàng nhưng vinh quang đối với nhà văn.

Tuy vậy, cũng không nên tuyệt đối hoá vai trò của chi tiết trong việc thành bại của một truyện ngắn. Việc một người cầm bút cứ chăm chăm đi tìm chi tiết hay, chi tiết độc đáo cho câu chuyện của mình mà quên đi những yếu tố khác vốn là đặc trưng của một truyện ngắn thì có lẽ đích đến của một truyện ngắn hay vẫn còn xa xôi lắm, xa như chiếc thuyền lưới vó ngoài khơi trong văn Nguyễn Minh Châu vậy. Suy cho cùng, nhà văn phải là người thư kí trung thành của thời đại như Honoré de Balzac đã từng nói và một truyện ngắn hay, ngoài những yếu tố thuộc về thể loại, còn phải là “tiếng đau khổ kia thốt ra từ những kiếp lầm than”.

(Nguồn: Mạc Thảo)

Xem thêm: Hậu trường truyện "Chí Phèo": Nhờ ai mà nhà văn Nam Cao thoát khỏi đòn thù của Bá Kiến

Từ khoá:

truyện ngắn nhà văn sống đẹp thư ký thời đại

Đọc thêm

Đỗ Thu Nga 03/07

Theo dõi

NLVH: Cái tâm của nhà văn

Thơ ca là điệu hồn tâm hồn, là những xúc cảm thiêng liêng, mãnh liệt nhất của những người cầm bút. Đó là quy luật sáng tạo nghệ thuật muôn đời...

0 Bình luận

Đỗ Thu Nga 01/07

Theo dõi

Sự tài tình của nhà văn Tô Hoài với chi tiết "nắm lá ngón" trong Vợ chồng A Phủ

Nắm lá ngón là hình ảnh đã xuất hiện lặp đi lặp lại ba lần trong tác phẩm , mỗi lần mang một ý nghĩa khác nhau, nhưng đều là ẩn ý của tác giả đã nêu bật được khía cạnh tâm trạng và tính cách của Mị.

0 Bình luận

Đỗ Thu Nga 14/06

Theo dõi

"Chúc mừng con không có giấy khen" - chia sẻ đầy thấm thía của nhà văn Hoàng Anh Tú

"Khi tất cả đều được nhận giấy khen mà con không có, đó có thể là một thất bại đầu đời của con. Và con đã phải trải qua chúng. Tin tôi đi, nếm trải mùi vị này càng sớm thì các con càng cứng cáp hơn, gan lì hơn trong tương lai đấy".

0 Bình luận

Bài mới

Gợi ý 10 mẫu mở bài Chí Phèo thức tỉnh, mời bạn cùng tham khảo!

Trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao, quá trình thức tỉnh của Chí Phèo chính là đoạn thể hiện rõ nét giá trị nhân đạo và ý nghĩa nhân văn. Hãy cùng tham khảo 10 mở bài cho phân đoạn này nhé.

Đỗ Thu Nga 11/12

Bắt trend nghị luận xã hội về "lối sống thư giãn"

Lối sống thư giãn "Chill guy" đang là cụm từ được tìm kiếm rất nhiều trên mạng xã, hãy cùng tham khảo một bài NLXH về lối sống này nhé!

Đỗ Thu Nga 10/12

LLVH: "Đọc thơ, cảm được âm điệu, xem như đã nhập được vào cái hồn thơ..."

Bằng những hiểu biết về Thơ mới đã được học hãy bình luận ý kiến: "Đọc thơ, cảm được âm điệu...".

Đỗ Thu Nga 10/12

Hé lộ cách chuyển ý mượt mà trong bài NLXH

Nếu bạn chưa biết cách chuyển ý từ đoạn văn này sang đoạn văn khác thì đừng bỏ qua bài viết này nhé. Lưu ngay lại để vận dụng!

Đỗ Thu Nga 09/12

Gợi ý viết nghị luận văn học 200 chữ về thơ

Nghị luận văn học 200 chữ về thơ không khó viết, song bạn cần phải biết được phương pháp để có bài viết chuẩn chỉ và hấp dẫn nhất. Hãy cùng tham khảo nhé!

Đỗ Thu Nga 09/12

Chí Phèo và bi kịch khi bị cự tuyệt quyền làm người

Bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người đó là sự mâu thuẫn giữa khát vọng quay trở lại làm một con người, khát khao được đối xử như một con người nhưng không được của Chí Phèo.

Đỗ Thu Nga 08/12

Cuộc đời Lão Hạc chồng chất bi kịch: Bi kịch làm cha và bi kịch làm người

Phân tích truyện ngắn Lão Hạc để làm rõ nhận định: Cuộc đời lão Hạc chồng chất những bi kịch: bi kịch làm cha và bi kịch làm người.

Đỗ Thu Nga 07/12

10 cách kết bài cho mọi đề NLXH của HSG

Viết kết bài trở nên đơn giản hơn nếu bạn biết vận dụng những cách làm dưới đây. Cùng tham khảo nhé!

Đỗ Thu Nga 07/12

Gợi ý kết bài cho mọi dạng so sánh hai tác phẩm văn học

Nếu bạn còn đang loay hoay không biết kết bài cho dạng đề so sánh như thế nào thì đừng bỏ qua bài viết gợi ý dưới đây nhé!

Đỗ Thu Nga 05/12

Gợi ý cách trả lời câu hỏi đọc hiểu để đạt điểm tối đa

Đọc hiểu là phần kiến thức quan trọng giúp các bạn học sinh dễ dàng "ăn điểm". Tuy nhiên, để trả lời chính xác cũng cần có phương pháp khoa học.

Đỗ Thu Nga 05/12

Gợi ý cách từng đoạn trong bài văn phân tích

Nếu bạn đang loay hoay không biết viết bài văn phân tích thế nào thì đây sẽ là gợi ý hữu ích dành cho bạn.

Đỗ Thu Nga 04/12

Gợi ý 7 mở bài áp dụng cho lý luận văn học

Hãy cùng tham khảo 7 mở bài dưới đây để đúc rút ra kinh nghiệm, kỹ năng cho chính bản thân mình khi viết mở bài lý luận văn học nhé!

Đỗ Thu Nga 04/12

Khi "triết lý sống" của các quốc gia đi vào NLXH

Bạn biết không, mỗi quốc gia trên thế giới sẽ có những triết lý sống độc đáo, mang ý nghĩa đặc biệt riêng. Hãy cùng tìm hiểu để áp dụng cho bài NLXH của mình nhé.

Đỗ Thu Nga 03/12

Ưu điểm và nhược điểm của các nhân vật trong văn chương

Nhân vật văn chương thường phản ánh sâu sắc tính cách nhân loại. Vậy nên các nhân vật được xây dựng với nhiều nét ưu - nhược để phù hợp với hoàn cảnh, thời đại.

Đỗ Thu Nga 03/12

Tóm tắt quá trình thức tỉnh của nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên

Quá trình thức tỉnh của Chí Phèo là nội dung được khắc họa rõ nét nhất, phản ánh tội ác của xã hội phong kiến xưa. Qua đó thể hiện ý nghĩa nhân văn sâu sắc về khát vọng sống tốt đẹp của con người.

Đỗ Thu Nga 02/12

Phân tích nhân vật Thị Nở để làm rõ quan điểm "công việc của nhà văn là ở chỗ phát hiện cái đẹp..."

Giải thích ý kiến: "Công việc của nhà văn là ở chỗ phát hiện cái đẹp...". Hãy phân tích nhân vật Thị Nở trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao để làm rõ ý kiến trên.

Đỗ Thu Nga 02/12

Đề xuất

Cuốc xe cuối cùng – Câu chuyện nhân văn đáng ngẫm

Tình cảnh xót xa của 7 đứa con thơ đứng trước nguy cơ thất học: Bố tai nạn nằm liệt giường, mẹ oằn lưng gánh cả gia đình

Đại kỵ phong thủy: 2 hướng đặt bàn thờ cực xấu khiến gia chủ hao tài, tán lộc

Bác sĩ Nguyễn Hữu Trọng – Một đời tài hoa nhưng duyên tình lận đận

Người đàn ông chết não hiến 7 tạng cứu sống nhiều bệnh nhân

Diễn đàn

Truyền cảm hứng Ủng hộ Quỹ Vắc Xin

Các truyện ngắn hay thường có những chi tiết phát sáng

Đọc thêm

Bài mới

CỘNG ĐỒNG

TỪ KHOÁ HOT

VỀ CHÚNG TÔI