Kinh Hoa Nghiêm Phật dạy cần phải khắc phục nội tâm cống cao ngã mạn

Theo kinh Hoa Nghiêm, tiến hóa tâm linh là sự khai mở tâm Bồ Đề, trải qua từng giai đoạn nhất định. Những ai tu tập phải nắm rõ điều này mới tiến tu trên con đường học đạo.

Hoa Nghiêm tiếng Phạn là Avatamsaka, có nghĩa là đóa hoa thanh khiết tuyệt đẹp nhất trần gian, ngát hương khắp mười phương các cõi pháp giới.

Tư tưởng Hoa Nghiêm trình bày vạn pháp do tâm sanh. Tâm là thực thể của vạn pháp. Tâm vọng thì vạn pháp hoạt hiện sai biệt hình hình sắc sắc, trùng trùng duyên khởi, cái này có cái kia có và ngược lại, như lưới đế châu. Tâm chơn thì pháp giới tánh với Tâm là một, vạn pháp đồng nhất thể. Tâm thanh tịnh thì thấu đạt chơn lý Phật tánh, suốt thông pháp giới vô ngại, thể nhập bất tư nghì giải thoát hạnh môn.

Kinh Hoa Nghiêm, đức Phật chỉ cho chúng-sanh thấu rõ cội nguồn của xum la vạn tượng do mê thức vọng tưởng nghiệp duyên hình thành, các pháp hiện hành trong vũ trụ là huyễn hóa, như hoa trong gương, như trăng trong nước. Tất cả vạn pháp trong pháp giới đều từ tâm sanh. Tâm trùm khắp cả pháp giới. Tất cả vạn hữu vũ trụ có thể nằm gọn trong hạt cải. Hạt cải có thể thâu nhiếp tất cả vũ trụ vạn pháp. 

Thể tánh của Tâm nhiếp thâu tất cả. Tất cả là một, một là tất cả. Đó là bản tánh vô ngại của Tâm. Bản tánh chơn tâm suốt thâu vạn pháp hữu tình và vô tình; lấy toàn thể pháp giới tánh làm lượng; lấy xứng tánh bất tư nghì vô ngại giải thoát làm thể. Đó là ý nghĩa căn cốt của Kinh Hoa Nghiêm.

Bởi thế, nếu Kinh Đại Bát Nhã tiêu biểu cho tư tưởng Phật Pháp đại thừa về lý chơn không vô ngại, thì Kinh Hoa Nghiêm đại biểu cho tư tưởng Phật Pháp đại-thừa về lý hữu hóa duyên sanh của vạn pháp.

Ngoài ra Kinh Hoa Nghiêm còn là một thông điệp, một bài học phong phú sinh động muôn đời, trao gởi cho hành giả có tâm hướng thượng đại-thừa, tu là cần phải học phải hành qua hình ảnh Thiện Tài đồng tử tham bái cầu học đạo với năm mươi ba vị thiện tri thức, là bằng chứng cho ta thấy rằng tu học đạo bồ-đề điều tiên quyết cần phải khắc phục nội tâm cống cao ngã mạn, dục vọng loạn tưởng; ngoài thân khiêm cung cầu tiến hành trì phương pháp Hoa Nghiêm tuyệt đỉnh, tìm chân sư liễu ngộ mới mong hiển lộ được Phật tánh chơn tâm của mình.

- Phàm phu; là lúc còn mê muội, vô minh, chưa phát tâm tu hành. Tuy nhiên ai cũng có tiềm năng và phẩm chất siêu thời gian, siêu không gian của Phật tánh.

- Thập tín; đây là giai đoạn hành giả lập chí, lần đầu tiên hướng tâm về giác ngộ, về cứu giúp chúng sanh, rồi theo đó hướng cuộc đời vào đạo pháp.

- Thập trụ; đây là giai đoạn hành giả rèn luyện công phu thiền định, thăng hóa phiền não. Trọng tâm tu hành là phát triển trực tâm.

- Thập hạnh; đây là giai đoạn hành giả khai triển lòng từ bi, kết duyên với chúng sanh, giáo dục chúng sanh, hóa độ chúng sanh.

- Thập hồi hướng; đây là giai đoạn phát triển của ba tâm ( trực tâm, thâm tâm, đại bi tâm) đến chỗ vô hạn vô bờ bến.

- Thập địa; trong tất cả giai đoạn trước, tuy hành giả phát triển tâm Bồ Đề, nhưng vẫn chưa dứt vọng tâm, chưa tận trừ phiền não và guồng máy khởi động nhị nguyên tánh (duality). Đến giai đoạn thập địa, không những hành giả phát triển tâm Bồ Đề vô hạn vô biên mà vọng tâm cũng cũng ngừng bặt, hoàn toàn trong cảnh giới của Phật tánh.

- Đẳng giác và Diệu giác; là giai đoạn Bồ Đề tâm viên mãn, Phật tánh hoàn toàn khai mở kinh gọi là Nhất Chân Pháp Giới.

Đức Phật dạy muốn giải thoát phải loại trừ được tam độc