Trong chuyến công tác đến thành phố này vào 15 năm trước, có một câu chuyện mà mãi sau này tôi còn khắc ghi. Sau khi xong việc, tôi đến trung tâm thương mại tìm mua quà cho đồng nghiệp.
Tôi có thói quen mang theo một số đồng xu khi đến các trung tâm mua sắm. Nếu có người ăn xin gần đó, tôi đưa một hoặc hai đồng xu cho họ. Việc làm này khiến tôi cảm thấy thoải mái vô cùng.
Hôm đó, vì vẫn còn một ít xu trong túi, nên tôi đã dành một chục đồng xu cho nhóm người ăn xin. Có một cậu bé giơ cao tấm biển nhìn về phía tôi nhằm gây sự chú ý của tôi.
Tôi lại gần cậu bé, trông bộ dạng cậu khoảng 13, 14 tuổi, quần áo xộc xệch nhưng sạch sẽ, đầu tóc gọn gàng. Cậu bé này trông không giống những người ăn xin khác. Cậu bé nói ấn tượng với đôi giày sáng bóng của tôi nên xin tôi một hộp đánh giày.
Vẫn còn thời gian nên tôi hỏi cậu cần bao nhiêu tiền. Số tiền cậu bé đưa ra là 125 nhân dân tệ. Nghĩ hộp đánh giày mà cậu bé muốn đắt quá nên tôi lắc đầu.
Cậu bé giải thích số tiền đó không đắt bởi vì cậu đã tìm đến chợ đầu mối nhiều lần và nhìn thấy hết. Chúng bao gồm hộp chuyên dụng, dầu chải, khăn, bàn chải mềm, thuốc đánh giày. Nếu không có 125 tệ thì không thể mua được.
Tôi hỏi cậu bé hiện có bao nhiêu tiền rồi. Cậu nói đã có 35 tệ còn thiếu 90 tệ nữa. Tôi nhìn kỹ lại cậu bé lần nữa, trông cậu ta không có vẻ gì của kẻ lừa gạt. Vì thế, tôi mở ví đưa cho cậu bé 90 tệ và nói: "90 tệ này anh đầu tư. Từ bây giờ chúng ta là đối tác của nhau. Anh sẽ ở lại đây trong 5 ngày, trong vòng 5 ngày em phải trả lại anh 90 tệ và 1 tệ tiền lãi. Nếu em đồng ý thì 90 tệ này là của em".
Cậu bé cười tươi đầy thích thú, đồng ý với phương án của tôi.
Cậu kể rằng đang học lớp 6 nhưng một tuần chỉ đi học 3 ngày nên cậu dành thời gian những ngày còn lại chăn bò, chăn cừu giúp mẹ làm ruộng. Thế nhưng, cậu bé học rất giỏi, luôn trong top 3 của lớp.
Tôi hỏi về lý do muốn mua hộp đánh giày thì cậu bé nói: "Vì nhà em nghèo nên dịp nghỉ hè em sẽ lên các khu phố để kiếm đủ tiền học phí".
Nghe cậu bé kể, tôi thấy ngưỡng mộ nghị lực của cậu. Sau đó tôi cùng cậu đến chợ đầu mối tìm mua hộp đánh giày và các dụng cụ khác.
Có chiếc hộp đánh giày trong tay, cậu bé sẵn sàng cho công việc. Thấy cậu kê một quầy ngay lối vào trung tâm thương mại, tôi đưa ra lời khuyên nên lựa chọn địa điểm kinh doanh thích hợp. Bởi nhiều người biết rằng có những máy đánh giày miễn phí trong trung tâm thương mại,
Cậu bé hỏi tôi có nên ngồi ở trước khách sạn đối diện hay không. Tôi nghĩ đây là thành phố du lịch, sẽ có nhiều người ở tại khách sạn này. Sau chuyến hành trình mệt mỏi, họ sẽ phải làm sạch giày khi ra ngoài vào ngày hôm sau. Vì thế, tôi đồng ý phương án này của cậu bé.
Cậu bé ngồi đánh giày ở vị trí gần cửa ra vào khách sạn. Đặt hộp đánh giày cách cửa ra vào một chút, nhìn xunh quanh không thấy ai, cậu nói với tôi: "Hay là anh cho em trả 1 tệ tiền lãi? Em có thể đánh giày cho anh".
Tôi phì cười với vẻ tinh nghịch của cậu bé này. Cậu ta mời chào khách hàng là tôi để bù tiền lãi 1 tệ cơ đấy. Sự thông minh của cậu bé khiến tôi thích thú. Tôi hoài nghi về khả năng đánh bóng sạch sẽ đôi giày của cậu bé thì cậu khẳng định đã tập đánh giày da ở nhà được một tháng. Vài phút sau, nhìn đôi giày da của mình được cậu bé đánh bóng loáng, tôi gật đầu hài lòng.
Tôi lấy chiếc bút đỏ trong túi, viết hai chữ to lên 2 má của cậu bé: "Bạn là tốt nhất". Cậu bé rất vui mừng vì được tôi khen ngợi.
Mỗi khi có chiếc xe du lịch chạy tới, cậu bé sẽ nhanh chóng xách theo hộp đánh giày, nói với hành khách trong xe: "Các cô chú có muốn thử đánh giày không ạ? Cháu sẽ đánh đôi giày da của các cô chú sạch bong sáng bóng".
Cứ như vậy, cậu bé luôn bận rộn với công việc yêu thích. Ngày hôm sau, khi tốt đến khách sạn đã thấy cậu bé đứng ở cổng bảo vệ từ sớm. Cậu hớn hở khoe với tôi là hôm qua đã kiếm được 50 tệ, trừ 18 tệ đưa tôi và 3 tệ tiền ăn, cậu còn lại 29 tệ.
Tôi khen ngợi cậu bé làm rất tốt. Rồi cậu tiếp tục kể đêm qua mình không phải ngủ ở gầm cầu mà ở một quán trọ không mất tiền. Thấy tôi đang suy nghĩ không hiểu sao lại có thể thuê trọ không mất tiền, cậu bé kể: "Em đã giúp ông chủ và cô chủ lau mấy chục đôi giày rồi, tối nay có thể ở trong tiệm mà không cần trả tiền".
Thế rồi 5 ngày tôi ở tại thành phố này cũng trôi qua nhanh chóng. Mỗi ngày cậu bé trả tôi 18 tệ, đủ 90 tệ. Khi biết tôi đang làm quản lý cho một công ty đầu tư ở trung tâm thành phố, cậu bé nói khi tốt nghiệp đại học sẽ đến thành phố tìm tôi. Cậu bé đưa hai bàn tay đen nhẻm ra, tôi cũng đưa tay ra nắm chặt bàn tay cậu.
Thời gian thoáng cái đã 15 năm trôi qua. Tôi nghỉ việc ở công ty trước đây và tự mình thành lập công ty. Ngày hôm nay, tôi đang rất bận ở văn phòng để xử lý công việc. Công ty gặp khó khăn về vốn vì bị mất một lượng hàng lớn do tai nạn, các bên đối tác đang đòi nợ.
Sau cuộc điện thoại xin hẹn ngày trả tiền, tôi ngồi trầm tĩnh. Cô thư ký bước vào nói có một thanh niên mời tôi đi ăn trưa. Tôi không nhìn lên, chỉ hỏi đó là ai. Cô thư ký lấy ra một chùm chìa khóa để trên bàn của tôi. Tôi giật mình khi thấy chùm chìa khóa có móc một con gấu thủy tinh, trên trán của con gấu có khắc chữ "tôi là tốt nhất". Đây chính là chiếc móc chìa khóa mà tôi đã tặng cậu bé lúc chia tay vào 15 năm trước.
Vào buổi trưa, chúng tôi có hẹn. Trước mặt tôi là người đàn ông trẻ mặc vest và áo khoác da. Anh cười đầy ẩn ý, hơi cúi xuống nhìn tôi. Tôi thấy thoáng bóng dáng cậu thiếu niên đánh giày năm nào. Khi đang uống trà, anh lấy ra một tấm séc trị giá 5 triệu nhân dân tệ và nói: "Tôi muốn đầu tư vào công ty của anh và lợi nhuận sẽ được hoàn vốn trong vòng 5 năm".
Tôi chưa hết bất ngờ thì người thanh niên nói tiếp: "15 năm trước, anh dạy tôi cách sống sót. Từ hộp giày, tôi đã tích lũy hết lần này đến lần khác. Hiện tại, tôi đã có công ty riêng. 5 triệu tệ này đầu tư vào công ty anh và tôi yêu cầu một khoản lãi bổ sung".
Tôi hỏi người thanh niên này muốn tiền lãi bao nhiêu, anh ta trả lời nhẹ nhàng "1 tệ".
Câu trả lời của anh ta khiến tôi bật cười. 90 tệ đổi lại là 5 triệu tệ. Đây quả thực là lần đầu tư sinh lời nhiều nhất trong sự nghiệp kinh doanh của tôi.
Lời bàn:
Vào 15 năm trước, với sự ngưỡng mộ trước nghị lực của cậu thiếu niên nên người thanh niên trong câu chuyện đã tạo điều kiện cho cậu bé mượn số tiền nhỏ làm vốn. Anh ta giúp đỡ vì tin tưởng cậu bé chứ đâu nghĩ rằng sau này cậu bé sẽ đền đáp lại. Điều anh ta không bao giờ ngờ đến, ở thời điểm anh khó khăn nhất, cậu bé ấy sau khi trưởng thành thành đạt lại xuất hiện và giúp đỡ anh với số vốn lớn hơn rất nhiều lần.
Từ câu chuyện trên càng thêm khẳng định, mọi chuyện trên đời đều có nhân rồi mới có quả. Cơ hội thực ra đều từ chính bạn mà có được. Nếu chúng ta sống lương thiện, biết cho đi, chăm chỉ làm việc thì cuộc sống chắc chắn tốt đẹp.
Có không ít người vẫn hoài nghi rằng, nên cho trước hay nên nhận trước. Bởi họ sợ cho đi mà chẳng nhận lại được gì. Thế nhưng, "lòng tốt cho đi, lòng tốt sẽ trở lại". Khi lòng tốt được trao đi cho người đang trong cơn hoạn nạn, thì giá trị của nó mới thật lớn lao, mới thật đáng trân quý. Khi con người biết cho đi, ta sẽ nhận lại ở một thời điểm nào đó, từ một người nào đó mà ta không thể biết trước được.