Cầm cốc bia hơi Hà Nội lại nhớ Nhà máy Bia "Ô Mền"

Sản xuất bia hơi là một trong số ngành công nghiệp được đưa vào nước ta tương đối sớm, đến nay nó có khoảng hơn 130 năm tuổi và Hà Nội là một trong những nơi khởi đầu. 

Nhà máy bia Hà Nội do ông Alfred Hommel thành lập từ năm 1890. Nó được xây dựng trước cầu Long Biên và khách sạn Metropole cả chục năm, trước Nhà hát Lớn đến hơn hai chục năm. Điều này chứng tỏ bia đóng một vai trò vô cùng quan trọng trọng đối với cuộc sống của người phương “Tây”.

Khi ra đời nhà máy bia Hà Nội được gọi là nhà máy bia Hommel (xưa gọi là bia “Ô mền”). Lúc đầu nhà máy được xây dựng trên một quả đồi ở làng Vạn Phúc, huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Hà Nội. Vào năm 1892 ông Hommel đã được nhượng phần lớn đất đồi này và phần còn lại với diện tích 6900m2 thì nhượng vào năm 1896. Tại đây, ông đã cho xây dựng các công trình kiên cố như nhà ở, nhà máy và các hầm rượu. 

Thời gian đầu nhà máy có sản lượng rất ít, chỉ 150 lít/ngày với khoảng 30 người công nhân và chủ yếu để phục vụ cho người Pháp. Còn lý do vì sao lại đặt nhà máy ở đây là do vị trí này có nguồn nước rất phù hợp để nấu bia.

Tạp chí Kinh tế Đông Dương năm 1907 (Bulletin économique de l’Indochine, 1907) đã ghi lại rằng:

“…Nhà máy Bia Hommel là một nhà máy ở địa phương của Bắc Kỳ, từ khi thành lập đến nay đã có những bước phát triển ngoài mong đợi, bia Hommel rất được ưa chuộng do được làm từ nguồn nước rất thuần khiết…”

Đến năm 1911, nhà máy mở rộng và chuyển đổi thành Công ty với số vốn điều lệ rất lớn lên đến 1.000.000 phờ - răng. Cùng với đó thì nhân lực và công suất nhà máy cũng tăng theo. Công nhân khoảng 80 người, đa số là những người làng xung quanh như làng Đại Yên, Liễu Giai, Vạn Phúc, Thụy Khuê.

Đầu thế kỷ XX, diện tích nhà máy bia Hommel đã mở rộng tới 4,25ha. Trên đó xây 4 ngôi nhà ở, 19 xưởng sản xuất. Hàng năm nhà máy sản xuất được 700.000 lít bia và dần chiếm được thị trường ở các nước xứ Đông Dương, thậm chí sang cả Vân Nam (Trung Quốc). Nguyên liệu chính để sản xuất bia là hạt hoa bia (houblon) được nhập khẩu từ Pháp. Còn các nguyên liệu khác như mạch nha đã được nhà máy sản xuất tại chỗ với hạt đại mạch nhập khẩu từ Vân Nam, Trung Quốc.

Đến năm 1935, các nhà máy bia ở Đông Dương hợp doanh lại thành Công ty Bia - Đá Đông Dương (tiếng Pháp là Société de la Brasserie et Glacière de l’Indochine). Lúc này, nhà máy Bia Hommel đã phát triển với khoảng 300 công nhân. Đây là một thành công của người Pháp khi đưa bia Tây đến với người Việt. Năm 1940, Nhà máy Bia Hommel đã sản xuất được khoảng 5 triệu lít/năm.

Ngày 19/12/1946 chiến tranh Pháp - Việt bùng nổ khiến nhà máy thiệt hại nặng. Tuy nhiên, không lâu sau đó nhà máy đã khôi phục lại sản xuất rất nhanh và đạt công suất tới 400.000 lít/tháng. Lúc này số công nhân đã lên tới 350 người, trong đó có 06 người Âu, còn lại toàn bộ là người Việt Nam.

Năm 1954, hoà bình lặp lại trên miền bắc sau khi ký Hiệp định Geneve, quân Pháp rút về nước. Cùng với đó chủ nhà máy cũng tháo dỡ máy móc, dây chuyền sản xuất và để lại nhà máy trong tình trạng hoang phế.

Năm 1957, theo chính sách phục hồi kinh tế của Chính phủ, nhà máy được phục hồi và đổi tên thành Nhà máy bia Hà Nội. Ngày 15/8/1958, chai bia Việt Nam đầu tiên mang nhãn hiệu Trúc Bạch đã ra đời.

Vào năm 2007, ông Patrice Hommel - cháu nội của Alfred Hommel du lịch đến Hà Nội và khi đi qua phố Hoàng Hoa Thám, ông đã tình cờ nhìn thấy dòng chữ Alfred Hommel trên cổng cũ Nhà máy Bia Hà Nội tại số 183 phố Hoàng Hoa Thám. “Tôi đã rất ngạc nhiên và vui mừng vì đã tìm thấy nơi gia đình tôi đã từng sống và làm việc” ông Patrice Hommel chia sẻ. 

Hiện tại nhà máy trở thành Tổng Công ty cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội. Hàng năm công ty sản xuất tới 800 triệu lít bia các loại và chiếm tới 20% lượng bia tiêu thụ của cả nước…

Hơn 130 năm qua, nhà máy bia Hommel vẫn còn lưu lại những dấu tích trên khuôn viên của Tổng Công ty cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội. Khu nhà điều hành hiện nay là nơi gia đình ông bà Alfred Hommel từng sống. Và Bia Hà Nội đã ra đời như vậy.

Xem thêm: Câu chuyện về Đạm Phương nữ sử kêu gọi nữ quyền cho giới quần thoa