Những hình ảnh độc đáo, câu văn đặc biệt trong "Chiếc thuyền ngoài xa"

01

"Có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một ảnh 'đắt' trời cho như vậy: trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ".

Ý nghĩa:

Đây là cảm nhận đầu tiên của Phùng về bức tranh thiên nhiên tuyệt đỉnh mà sau bao lần trăn trở và lựa chọn anh mới có được. Đứng trước cảnh "đắt" trời cho, Phùng đã bộc lộ những rung động của người nghệ sĩ chân chính mà anh đã khẳng định "suốt một đời cầm máy chưa bao giờ tôi thấy". Điều này lại càng giúp chúng ta hình dung rõ nét hơn về vẻ đẹp, giá trị của "bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ" ấy, nó cổ kính, thanh cao, trong sáng, một cái đẹp của sự chuẩn mực.

02

"Từ chỗ chiếc xe tăng mà tôi đang đứng với chiếc máy ảnh, đi quá mươi bước sâu vào phía trong có một chiếc xe rà phá mìn của công binh Mỹ, chiếc xe sơn màu vàng tươi và to lớn gấp đôi một chiếc xe tăng. Hai người đi qua trước mặt tôi"

Ý nghĩa:

Nhà văn Nguyễn Minh Châu đã để bi kịch của người đàn bà diễn ra phía au "bãi xe tăng hỏng" của chiến trường xưa. Tất cả những gì Phùng chứng kiến đều từ sau chiếc xe tăng, chiếc xe rà phá mìn của công binh Mỹ ấy như một dụng ý nghệ thuật của tác giả. Bởi xe tăng, xe rà phá mìn đều là những tàn tích, là minh chứng của chiến tranh. Có lẽ, tác giả muốn gợi ra cho người đọc những âu lo, suy ngẫm rằng: Cuộc chiến đấu chống lại cái đói nghèo và tăm tối, bạo lực sẽ vẫn còn gian nan, lâu dài hơn cuộc chiến đấu chống ngoại xâm. Và chừng nào chưa thoát ra được cuộc sống đói nghèo, tăm tối thì chừng đó con người còn phải chung sống với cái ác, cái xấu. Lịch sử đã sang trang nhưng vẫn còn đó những con người bị mắc kẹt trong cuộc sống nghèo khổ, cuộc đời họ chưa sang trang cùng lịch sử.

03

"Tất cả mọi việc xảy đến khiến tôi kinh ngạc đến mức, trong mấy phút đầu tôi, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn. Thế rồi chẳng biết từ bao giờ, tôi đã vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới".

Ý nghĩa:

Câu văn đã khắc họa cảm xúc của Phùng khi chứng kiến cảnh bạo lực của gia đình hàng chài. Có lẽ, vì Phùng từng là người lính nên anh căm ghét sự áp bức, bất công. Anh cứ nghĩ ở thời chiến tranh con người mới đối diện với cái ác, cái xấu, anh đâu ngờ trở về thời bình con người vẫn phải đối diện với những điều đó. Phùng kinh ngạc còn vì thái độ của người đàn bà, không kêu lên, không chống trả cũng không tìm cách bỏ trốn. Việc Phùng vứt chiếc máy ảnh xuống đất cũng là bỏ lại những tâm huyết nghệ thuật của mình. Hành động này góp phần thể hiện quan niệm của nhà văn rằng nghệ thuật phải "vị nhân sinh", vì con người và phục vụ con người, nếu không tất cả đều trở nên vô nghĩa.

03

"Thằng nhỏ cho đến lúc này vẫn chẳng hề hé răng, như một viên đạn bắn vào người đàn ông và bây giờ đang xuyên qua tâm hồn của người đàn bà, làm rỏ xuống những dòng nước mắt, và cái thằng nhỏ, lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ trên mặt người mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt".

Ý nghĩa:

Đây là những hình ảnh đầy xúc động về tình mẫu tử thiêng liêng và cao đẹp. Nó được biểu hiện trong cảnh bạo lực của người chồng, khi bị chồng đánh người đàn bà ấy không khóc nhưng đến khi chứng kiến cảnh thằng Phác thương mình bà mới rơi những giọt nước mắt của sự đau khổ, tuyệt vọng. Thằng Phác như một viên đạn bắn vào người đàn ông và xuyên qua trái tim người đàn bà. Có lẽ, những giọt nước mắt ấy là tất cả sự tuyệt vọng, đau đớn bởi vì người đàn bà ấy đã cố gắng gìn giữ hạnh phúc gia đình trước mặt các con, để các con không bị tổn thương, tâm hồn không bị lắng những cặn bẩn của cuộc sống, vậy mà giờ đây điều đó đã không còn. Phác khẽ sờ lên khuôn mặt của mẹ như muốn lau đi những giọt nước mắt, những khổ đau của mẹ mình.

04

"Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu có phải là người làm ăn... cho nên các chú đâu có hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc".

Ý nghĩa:

Chi tiết này góp phần giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về hai nhân vật. Người đàn bà hàng chài thì từng trải, hiểu người, hiểu đời sâu sắc. Chị cảm nhận được thiện chí của chánh án Đẩu và Phùng nhưng cũng cảm thông cho sự nông nổi của họ. Họ nhìn cuộc sống còn đơn giản, xuôi chiều, chỉ nhìn thấy hình tượng, không thấy được bản chất thực bên trong. Phùng và Đẩu cũng chưa thực sự thấu hiểu cuộc sống lam lũ của những người làm ăn trên biển phải bươn trải mưu sinh, khó nhọc.

05

"Ông trời sinh ra người đàn bà để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như trên đất được".

Ý nghĩa:

Người đàn bà hàng chài đã ý thức sâu sắc về tình mẫu tử - một thiên tính đương nhiên của người phụ nữ. Theo chị, gánh lấy cái khổ vì con cái cũng là lẽ đương nhiên, chị vất vả thức trắng đêm kéo lưới, chính tình yêu thương sâu sắc dành cho con đã trở thành sức mạnh, động lực cho chị nhẫn nhục, chịu đựng những trận đòn roi, những đầy ải tàn nhẫn của người chồng "sống cho con" chứ không thể "sống cho mình".

06

"Tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi lần ngắm kỹ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ tôi nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà ấy đang ra khỏi tấm ảnh...".

Ý nghĩa:

Đây là một chi tiết nghệ thuật đắt giá trong tác phẩm. Nó vừa thể hiện vẻ đẹp của nghệ thuật vừa khái quát lên vẻ đẹp của cuộc sống. Tấm ảnh đen trắng nhưng lại toát lên màu hồng hồng của ánh sương mai - đó là niềm hân hoan khi Phùng phát hiện ra vẻ đẹp tuyệt đích của ngoại cảnh, đó cũng là niềm tin, hi vọng vào tương lai của gia đình hàng chài nghèo kia. Người đàn bà ấy là hình ảnh của những kiếp người lao động nhỏ bé, vất vả, nhọc nhằn giữa cuộc đời. Qua đó nhà văn muốn khẳng định rằng, nghệ thuật không chấp nhận sự giả dối, nghệ thuật phải gắn bó với cuộc đời và vì con người, nghệ thuật phải tiếp cận như thế nào để không bỏ quên những số phận của con người.

Xem thêm: Top 10 kết bài ấn tượng cho tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu