Ngọ Môn - tuyệt tác kiến trúc chứng kiến bao thăng trầm của nhà Nguyễn

Ngọ Môn là tuyệt tác kiến trúc mang giá trị lịch sử, văn hóa. Nơi đây gắn liền với bao thăng trầm của nhà Nguyễn - chế độ phong kiến cuối cùng tại Việt Nam.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Ngọ Môn - tuyệt tác kiến trúc nhà Nguyễn

Ngọ Môn (hay Ngọ Môn Huế) là cổng chính phía Nam của Hoàng thành Huế. Hiện nay là 1 trong những di tích kiến trúc thời Nguyễn nằm trong quần thể di tích cố đô Huế. Ngộ Môn - có nghĩa là "cổng tý ngọ" - hướng về phía nam, là cổng lớn nhất trong 4 cổng chính của Hoàng thành Huế. Đây là cổng chỉ dành cho vua đi lại hoặc dùng khi tiếp đón sứ thần.

Theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí, Ngọ Môn được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 14 (1883), khi triều đình nhà Nguyễn tổ chức quy hoạch lại toàn bộ mặt bằng kiến trúc Hoàng thành. Nguyên tại vị trí này, trước đây là Nam Khuyết Đài, được xây dựng vào đầu thời vua Gia Long.

Ngo-Mon-tuyet-tac-kien-truc-chung-kien-bao-thang-tram-cua-nha-Nguyen-5
Hình ảnh Ngọ Môn Huế nổi bật trong quần thể di tích cố đô Huế (Nguồn ảnh: Sưu tầm)

Về tổng thể, Ngọ Môn được chia thành 2 phần chính là nền đài và lầu Ngũ Phụng. Nền đài có bình diện hình chữ U vuông góc, đáy dài 57,77m, cạnh bên dài 27,06m. Đài xây bằng gạch, đá kết hợp với các thanh dầm chịu lực bằng đồng thau.

Đài cao gần 5m, diện tích chiếm đất hơn 1.560m2 (kể cả phần trong lòng chữ U). Thân đài trổ 5 cửa, trong đó cửa chính giữa là Ngọ Môn, cửa này chỉ dành cho vua đi.

Hai bên cửa là Tả Giáp Môn và Hữu Giáp Môn, dành cho các quan văn, quan võ theo cùng trong đoàn ngự đạo. Hai cửa ngoài cùng nằm ở hai cánh U được gọi là Tả Dịch Môn và Hữu Dịch Môn, dành cho binh lính voi ngựa theo hầu.

Lầu Ngũ Phụng đặt ở phía trên đài, được tôn cao bởi hệ thống nền cao 1,15m và cũng chạy suốt thân đài hình chữ U. Lầu có 2 tầng, kết cấu bộ khung hoàn toàn bằng gỗ lim với chẵn chẵn 100 cây cột. Theo nhiều nhà nghiên cứu, con số 100 biểu trưng cho sự hài hòa “âm dương nhất thể”, hay ý kiến khác lý giải rằng đó là biểu trưng của sức mạnh trăm họ (bách tính).

Ngo-Mon-tuyet-tac-kien-truc-chung-kien-bao-thang-tram-cua-nha-Nguyen-4
ừ hệ thống hành lang cho tới các bờ nóc, bờ quyết, hồi mái lầu Ngũ Phụng đều được trang trí các chi tiết hoa văn tinh xảo (Nguồn ảnh: Facebook Đại Nội Huế)

Phần mái của tầng dưới nối liền nhau, chạy vòng quanh để che cho phần hồi lang. Mái tầng trên được chia thành 9 bộ. Trong đó, bộ mái chính giữa của lầu là Ngũ Phụng lợp ngói ống màu vàng, tám bộ còn lại lợp mái ống màu xanh. Phía trước chính giữa là hệ thống cửa thượng hạ bản, xung quanh và phía sau nong ván, trên đó trổ nhiều cửa sổ với hình dáng rất phong phú và đa dạng như hình tròn, hình quạt, hình khánh… Các bờ nóc, bờ quyết, hồi mái được trang trí bằng nhiều chi tiết hoa văn tinh xảo.

Một số nhà nghiên cứu về kiến trúc cung đình nhà Nguyễn có đánh giá: Chính nhờ sự kết hợp, sắp đặt tài tình cộng với bàn tay khéo léo và đôi mắt thẩm mỹ của các nhà kiến trúc thời Nguyễn mà tổng thể Ngọ Môn tuy đồ sộ, nguy nga, nhưng lại không hề thô cứng, đơn điệu mà ngược lại rất mềm mại, tráng lệ và đầy vẻ uy nghi. 

“Ngọ Môn xứng đáng được liệt vào hàng những công trình kiến trúc nghệ thuật xuất sắc nhất của triều Nguyễn nói riêng và của nền kiến trúc cổ Việt Nam nói chung”, trong cuốn Kiến trúc Cố đô Huế, nhà nghiên cứu Phan Thuận An đánh giá.

Ngọ Môn đã chứng kiến những thăm trầm gì của nhà Nguyễn?

Cùng với cầu Trường Tiền, Phu Vân Lâu…, với hệ thống kiến trúc độc đáo, Ngọ Môn từ lâu được xem là biểu tượng của Huế. Hiện nay, Ngọ Môn còn trở thành điểm tham quan du lịch thu hút khách trong quần thể khu di tích cố đô Huế.

Theo Vietnamnet, Ngọ Môn ngoài chức năng là cổng chính vào Hoàng Cung thì đây còn là một lễ đài tổ chức nhiều sự kiện trọng đại của triều đình. Đây là nơi vua ngự xem duyệt binh, dự các lễ Truyền lô - xướng danh các sĩ tử đỗ tiến sĩ, lễ Ban sóc (ban bố lịch vào năm mới cho cả nước).

Và vào năm 1945, Ngọ Môn chính là nơi vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, trao ấn kiếm lại cho chính quyền cách mạng, chính thức nền phong kiến Việt Nam cáo chung.

Ngo-Mon-tuyet-tac-kien-truc-chung-kien-bao-thang-tram-cua-nha-Nguyen-6
Khi Bảo Đại quyết định thoái vị, ông trở thành vị vua cuối cùng của triều Nguyễn, chế độ phong kiến chấm dứt tại Việt Nam

Mặc dù là công trình kiến trúc mang tính lịch sử, văn hóa của triều Nguyễn nhưng dưới sự tác động của thời gian và chiến tranh, biểu tượng này nhiều lần xuống cấp, hư hỏng và trải qua nhiều đợt trùng tu, thay mới.

Trong đó không thể không nhắc đến những lần "bế quan" để trùng tu dưới thời vua Minh Mạng thứ 20 (1839) và dưới đời vua Thành Thái và Khải Định. 

Vào sau năm 1945, sau khi chính quyền phong kiến sụp đổ, hệ thống kinh thành Huế được chính quyền cách mạng tiếp nhận và tiếp tục trùng tu, sửa chữa vào năm 1956 và 1963.

Ngo-Mon-tuyet-tac-kien-truc-chung-kien-bao-thang-tram-cua-nha-Nguyen-7
Hình ảnh Ngọ Môn Huế bị hoang tàn sau biến cố Mậu Thân (Ảnh: Vietnamnet)

Đến năm 1968, trong biến cố Mậu Thân, Ngọ Môn nằm trong trọng tâm của vùng chiến sự nên bị hư hại nghiêm trọng, nhất là Tả - Hữu Dực Lâu. Ngoài ra, hệ lan can chung quanh lầu cùng với hệ lan can hồ Ngoại Kim Thủy cũng đã bị tổn hại phần lớn.

Sau ngày đất nước thống nhất, Bắc - Nam nối liền một dải, đây là công trình mang ý nghĩa lịch sử, văn hóa lớn của dân tộc, được vinh danh là di sản văn hóa thế giới. Ngọ Môn tiếp tục nhận được sự quan tâm và trải qua nhiều giai đoạn trùng tu, phục hồi, giữ lại vẻ đẹp uy nghi, tráng lệ ban đầu.

Với những giá trị về lịch sử, kiến trúc, sự kết tinh của tinh hoa và cả tâm hồn người Việt, Ngọ Môn được người dân xem như đại diện tiêu biểu cho những giá trị của xưa cũ vẫn còn hiện hữu và gắn bó trong tâm hồn người dân xứ Huế.

(Theo Wiki, Vietnamnet)

Xem thêm: Vì sao nhiều công trình ở Cố đô Huế gắn với số 9?

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Tại Cố đô Huế, dòng sông An Cựu vốn nổi tiếng với hiện tượng “nắng đục mưa trong” trái ngược hoàn toàn những dòng sông thông thường.

Vẻ đẹp sông An Cựu nơi đất Cố đô Huế cùng truyền thuyết 'nắng đục mưa trong' đầy bí ẩn
0 Bình luận

Khác với ấn tượng về một kinh thành cổ kính, cố đô trầm mặc, Huế còn có khu phố đi bộ hay còn gọi là phố Tây vô cùng náo nhiệt.

Những điều cần biết về khu phố Ta, phố Tàu, phố Tây ở Cố đô Huế
0 Bình luận

Phủ thờ Ngọc Sơn công chúa với tuổi đời tròn 100 năm là công trình đã chứng kiến bao sự thay đổi mang tính lịch sử của mảnh đất cố đô.

Phủ thờ Ngọc Sơn công chúa: Nguyên vẹn nét đẹp nhà vườn xưa giữa cố đô Huế
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 11 giờ trước
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 11 giờ trước
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 2 ngày trước
Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

Đăng Dương
Đăng Dương 3 ngày trước
Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Người dân Quảng Ngãi mở rộng vòng tay san sẻ chỗ ở với cán bộ từ Kon Tum chuyển về

Thấy các cán bộ Kon Tum mới chuyển về chưa có chỗ ở, người dẫn Quảng Ngãi đã mở rộng vòng tay giúp đỡ, chào đón, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống và công việc.

Thanh Tú
Thanh Tú 6 ngày trước
Không chỉ kịp thời đưa cháu bé tai nạn đi cấp cứu chiến sĩ CSGT còn hỗ trợ viện phí

Phát hiện cháu bé bị tai nạn giao thông khi đang trên đường làm nhiệm vụ, chiến sĩ đội CSGT số 6 (CATP Hà Nội) đã kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu và hỗ trợ một phần viện phí.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Giao hàng gặp trời mưa, nam shipper nhanh tay dọn đậu phộng giúp chủ nhà

Giao hàng gặp trời mưa, thấy nhà chỉ có người già và trẻ nhỏ, nam shipper liền nhanh tay gom đậu phộng giúp. Hành động ấm lòng khiến dân mạng tấm tắc khen ngợi.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Ấm lòng trước khoảnh khắc loạt ô tô che chắn cho xe máy qua cầu lúc mưa to gió lớn ở Hà Nội

“Những lúc này, tôi chỉ mong xe mình to hơn để che được nhiều người hơn”, chia sẻ của tài xế xe tải khiến nhiều người xúc động.

Hải An
Hải An 02/07
CSGT Lâm Đồng kịp thời hỗ trợ sản phụ sinh con an toàn trên đường

Vào khoảng 4h50 ngày 1/7, trong lúc tuần tra giao thông, CSGT Lâm Đồng đã kịp thời phát hiện và hỗ trợ một sản phụ chuyển dạ sinh con ngay trên xe đặc chủng.

Hải An
Hải An 02/07
3 cuộc đời được hồi sinh nhờ nghĩa cử hiến tạng cao đẹp

Sau tai nạn giao thông, một người phụ nữ ở TP.HCM được xác định chết não, gia đình đã quyết định hiến tạng, đem lại sự sống cho 3 bệnh nhân đang nguy kịch.

Hải An
Hải An 01/07
Bé gái bị co giật trên chuyến bay được bác sĩ cấp cứu kịp thời

Trên chuyến bay từ TP.HCM đến Hà Nội, một bé gái xuất hiện tình trạng co giật do hạ canxi máu - một rối loạn điện giải nguy hiểm, đã được các bác sĩ có mặt tái đó hỗ trợ cấp cứu thành công.

Hải An
Hải An 30/06
Lớp học bơi miễn phí suốt gần một thập kỷ giữa lòng Cần Thơ

Cứ vào dịp hè các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Cần Thơ lại rủ nhau đến lớp học bơi miễn phí của cô Quý tại hồ bơi Nhiệt điện Trà Nóc.

Ấm lòng 900 suất ăn mời thí sinh, phụ huynh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Hội phụ nữ xã Trung Giã, Xuân Giang, huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã nấu gần 900 suất ăn miễn phí để mời thí sinh và phụ huynh trong ngày diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.

Hải An
Hải An 27/06
PC Right 1 GIF
Đề xuất