Giải đề: "Thơ không chấp nhận triết lý khô khan..."

ĐỀ BÀI:

“Thơ không chấp nhận triết lý khô khan, chất triết lý trong thơ là triết lý từ cuộc sống với những tình cảm cụ thể” (Giáo sư Hà Minh Đức, Lí luận văn học, NXB Giáo dục)

Bằng hiểu biết về bài thơ “Vội vàng” (Xuân Diệu), anh (chị) hãy làm sáng tỏ nhận định trên.

GỢI Ý GIẢI ĐỀ

I. YÊU CẦU VỀ KĨ NĂNG

Đây là dạng bài nghị luận văn học về vấn đề lý luận văn học. Học sinh cần nắm vững kĩ năng xác định vấn đề nghị luận. Biết vận dụng các thao tác lập luận để làm sáng tỏ vấn đề. Học sinh cần biết phân tích để làm sáng, rõ hệ thống luận điểm, tránh phân tích tràn lan, thiếu định hướng.

II. YÊU CẦU VỀ KIẾN THỨC

1. Giải thích

- Thơ: Thể loại văn học thuộc phương thức trữ tình, giàu sức gợi, bộc lộ cảm xúc qua các hình ảnh, hình tượng.

- Triết lý: Những chiêm nghiệm, những tư tưởng đúc kết được về bản chất của hiện thực, của con người và những quy luật của đời sống.

=> Triết lý trong thơ không phải là trừu tượng, khô khan, mà đó là triết lý bắt nguồn từ chính hiện thực cuộc sống, từ những trải nghiệm trong đời sống.

=> Triết lý trong thơ phải gắn với tiếng nói của tình cảm, cảm xúc.

2. Bàn luận

Nhận định của Giáo sư Hà Minh Đức là đúng đắn.

- Thơ trước hết là tiếng nói của cảm xúc. Thơ khởi phát từ những rung động của lòng người. Nhưng cảm xúc trong thơ là tình cảm đã được siêu thăng dưới lăng kính của lý tưởng, nó được dẫn dắt bởi những suy nghĩ, chiêm nghiệm. Do đó, thơ còn cần tính triết lý.

- Triết lý là những chiêm nghiệm của con người về hiện thực cuộc sống, là sự trừu xuất từ cuộc sống ra những định lý, định đề, những quy luật. Tuy vậy, triết lý trong thơ không phải là cái gì trừu tượng, xa vời, mà đó phải là những cảm xúc bắt nguồn từ đời sống, gắn liền với đời sống. Bởi tư tưởng trong thơ trước hết có được là từ những rung cảm con tim, do vậy nó cũng gần gũi và cụ thể như chính cuộc sống.

- Trong thơ, tính triết lý và tình cảm có mối quan hệ gắn bó không thể tách rời. Triết lý sẽ khô khan nếu thiếu đi cảm xúc, và do đó thơ sẽ không còn là thơ nữa. Ngược lại, nếu thiếu đi triết lý, thơ sẽ khó có chiều sâu, khó neo đậu trong trái tim người đọc.

3. Chứng minh

- Trong tác phẩm “Vội vàng” – Xuân Diệu đề xuất triết lý sống vội vàng: chạy đua với thời gian để sống được trọn vẹn từng khoảnh khắc. Đây là một triết lý sống nhân văn, tích cực, xuất phát từ nhận thức sâu sắc về giá trị của sự sống cá thể.

- Triết lý sống “Vội vàng” được đúc kết từ những trải nghiệm của chính thi nhân về đời sống: nhà thơ mở rộng đôi mắt xanh non biếc rờn để nhận ra cuộc đời là một bữa tiệc đầy hương sắc mời gọi con người; tuy vậy, nhà thơ luôn bị ám ảnh bởi sự băng hoại thời gian, nhận ra tính chất lưỡng giá của thời gian. Hai điều ấy là cơ sở để Xuân Diệu đề xuất triết lý sống Vội vàng, như một cách để con người khắc phục tính hữu hạn trong sự tồn tại của chính mình mà sống trọn vẹn từng giây, từng phú.

- Bài thơ “Vội vàng” được kết cấu theo mạch triết luận – trữ tình, những triết lý sâu sắc được biểu đạt một cách gợi cảm, mãnh liệt qua các cung bậc cảm xúc đa dạng: say mê, lo âu, tuyệt vọng, …

4. Tổng kết

- Khẳng định vấn đề

- Để đạt được sự trọn vẹn, thơ còn cần những hình thức nghệ thuật độc đáo, phù hợp.

III. THANG ĐIỂM

• Điểm GIỎI: Đảm bảo đúng, đủ những yêu cầu trên (đặc biệt lưu ý những bài có mở rộng, so sánh với những tác phẩm khác). Diễn đạt trôi chảy, lưu loát, giàu cảm xúc, trau chuốt, không mắc lỗi chính tả, diễn đạt.

• Điểm KHÁ: Đảm bảo gần đủ các yêu cầu trên, chấp nhận bài viết có thể mắc một vài lỗi chính tả.

• Điểm TRUNG BÌNH: Biết cách phân tích theo định hướng nhưng còn giản đơn, sơ sài, không liên hệ, còn mắc lỗi chính tả, diễn đạt.

• Điểm YẾU: Quá sơ sài, mắc nhiều lỗi chính tả, diễn đạt.

• Điểm 0: Hoàn toàn lạc đề hoặc bỏ giấy trắng.

(Theo thầy Trần Lê Duy)

Xem thêm: Giải đề: "Cái đẹp mà văn học đem lại không phải cái gì khác hơn cái đẹp của sự thật đời sống..."