So sánh nghệ thuật trần thuật giữa "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" và "Một lít nước mắt"

Người ta thường nói rằng những dòng nhật ký chính là tấm gương soi sáng tâm hồn, nơi mỗi trang viết lưu giữ không chỉ ký ức mà cả những cảm xúc chân thật nhất của người viết. Đọc “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” và “Một lít nước mắt”, ta cảm nhận được nhịp đập mạnh mẽ của trái tim hai con người sống ở hai thời đại, hai hoàn cảnh khác biệt. Dẫu vậy, cả hai đều gửi gắm những thông điệp sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống thông qua nghệ thuật trần thuật độc đáo.

Trước hết, trong cả hai tác phẩm, người kể chuyện chính là tác giả – nhân vật “tôi” – người trực tiếp trải nghiệm và ghi chép lại hành trình của mình. Ở “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”, nhân vật “tôi” là một bác sĩ quân y, sống và làm việc giữa những ngày kháng chiến chống Mỹ đầy gian khó. Nội dung nhật ký xoay quanh công việc chăm sóc thương binh, những khoảnh khắc sẻ chia cùng đồng đội, và cả những phút giây nội tâm băn khoăn giữa lý tưởng và thực tại. Ngược lại, “Một lít nước mắt” của Ki-tô A-ya kể về hành trình một nữ sinh người Nhật đối mặt với căn bệnh thoái hóa tiểu não – từ những ngày tháng vô tư bên bạn bè đến lúc từng bước ý thức về sự suy giảm sức khỏe. Tuy đều kể về những trải nghiệm cá nhân, câu chuyện của Đặng Thùy Trâm gắn liền với tập thể và tinh thần thời đại, trong khi câu chuyện của Ki-tô A-ya mang tính cá nhân sâu sắc, nhấn mạnh cuộc chiến nội tâm và tình cảm gia đình.

Về nghệ thuật trần thuật, cả hai tác giả đều sử dụng sự kết hợp giữa kể chuyện, miêu tả, nghị luận và trữ tình, nhưng cách thức và mục đích sử dụng lại có những khác biệt. Đặng Thùy Trâm thường đan xen các đoạn ký sự ngắn với những dòng cảm xúc đầy chất lý tưởng. Chẳng hạn, những chi tiết về công việc cứu chữa thương binh hay những cảnh tượng đau thương nơi chiến trường được miêu tả một cách chân thực, khắc họa rõ nét sự khốc liệt của chiến tranh. Xen lẫn đó là những suy tư, những đoạn tự vấn nội tâm về trách nhiệm, tình yêu và niềm tin vào tương lai. Trái lại, Ki-tô A-ya tập trung nhiều hơn vào những diễn biến nội tâm. Các đoạn miêu tả trong nhật ký của cô thường xoáy sâu vào những cảm giác mệt mỏi, tuyệt vọng khi căn bệnh dần hủy hoại cơ thể, nhưng cũng đồng thời tỏa sáng niềm hy vọng mong manh mà cô níu giữ.

Sự khác biệt này có thể được lý giải từ bối cảnh và mục đích viết nhật ký của hai tác giả. Đặng Thùy Trâm viết trong khói lửa chiến tranh, khi cá nhân hòa vào tập thể, những dòng nhật ký của chị không chỉ là lời tâm sự mà còn là một cách truyền cảm hứng, khích lệ tinh thần đồng đội. Trong khi đó, Ki-tô A-ya viết để đối diện với chính mình, để tìm cách chấp nhận và vượt qua sự thật nghiệt ngã. Những dòng nhật ký của cô mang tính riêng tư, nhẹ nhàng nhưng không kém phần day dứt, khiến người đọc cảm nhận sâu sắc sự cô độc lẫn sức mạnh nội tại của một cô gái trẻ.

Cả “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” và “Một lít nước mắt” đều là những minh chứng sống động cho sức mạnh của ngòi bút nhật ký, nơi tâm hồn con người được phơi bày chân thực nhất. Nếu “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” khơi gợi niềm tự hào về một thế hệ đã sống trọn vẹn vì lý tưởng cao đẹp, thì “Một lít nước mắt” truyền cảm hứng về nghị lực phi thường của con người trước nghịch cảnh. Hai tác phẩm, dù khác biệt về bối cảnh và phong cách trần thuật, đều chạm tới trái tim người đọc, nhắc nhở chúng ta rằng cuộc sống, trong mọi hoàn cảnh, đều đáng trân trọng và yêu thương.

Xem thêm: Vài kiến thức cơ bản khi tìm hiểu lý luận văn học về thơ ca