Ví như thấy người ta vừa đi lưới về, bà vào nói thằng Hưng nhà bà thích món cá kho lắm nhưng nhà không có tiền nên chẳng mấy khi nó được ăn. Bà nói khiến người ta mủi lòng, cho bà mấy con cá đem về ăn để thằng Hưng biết với người ta.
Nhưng cũng có những khi người ta không cho, ví như lúc nhà có giỗ chạp gì đó, thực phẩm mua đủ cho mấy mâm, có số lượng cả rồi làm sao cho được. Trong khi người ta còn đang áy náy thì bà đã thò tay vào bốc ngay miếng thịt đem giấu trong áo, xong chạy đi mất. Dần dà người ta đề phòng bà, có người còn đuổi mắng ngay mỗi khi nhìn thấy. Lòng thương cũng có giới hạn, thà người ta tự cho, chứ phải cho đâm ra khó chịu lắm. Con cái người ta cũng đói, của đâu mà đem cho người mãi nên dẫu có thương nhưng đành phải sống ác.
Bù lại, thằng Hưng rất ngoan, hiền và học rất giỏi. Tên của nó không bao giờ lọt khỏi danh sách khen thưởng tuyên dương dù phải học bằng những tờ giấy trắng xé từ những quyển vở cũ. Hưng lấy những tờ giấy đôi đóng thành vở học, còn những tờ giấy lẻ thì đem cắt xén cẩn thận, đóng thành quyển sổ tay xinh xắn để ghi chú hoặc làm nháp.
Mẹ Hưng không phải lúc nào cũng khùng, có những khi bà rất tỉnh táo, dọn dẹp nhà cửa, trồng được vài luống rau trước nhà, nuôi thêm đôi gà để lấy trứng. Mỗi lần thấy Giang, bà lại nói: “Mai kia lớn Giang làm con dâu mẹ nhé, thằng Hưng mà bắt nạt con cứ sang mách mẹ!”.
Lúc nhỏ Giang không hiểu lắm nên kệ và chưa khi nào thấy sợ bà. Nhưng lớn lên một chút, Giang bắt đầu hiểu từ “con dâu” mang ý là gì và đâm ra ghét Hưng. Hưng học giỏi ai cũng quý, nhưng làm con dâu một bà mẹ khùng khùng thì vênh vang gì mà ham. Thế là Giang thôi không chơi với Hưng nữa.
Mẹ Hưng ngày một quá đáng hơn trong việc cải thiện bữa ăn cho con trai. Bà ra đồng bắt tôm bắt cá, còn vào cả chuồng người ta lấy trứng. Xe đạp của người ta đi thăm đồng để trên bờ cũng bị bà dắt chạy. Hưng ngượng ngùng đi xin lỗi, nhưng dù Hưng có ra sức ngăn cản thế nào cũng không thể giữ chân được mẹ mình. Khóa cổng thì bà trèo rào, trèo không được thì bà đạp luôn bờ rào để đi cho dễ.
Bực nhất là bất cứ lúc nào bà gặp Giang cũng gọi “con dâu ơi!” và khoa chân múa tay khoe với mọi người “con dâu tôi đấy!”. Cái làng nhỏ xíu, ai cũng biết nhau, Giang thanh minh mãi nhưng không xuể, thế là cô tránh mặt mẹ con Hưng mọi lúc mọi nơi. Lên cấp 3, thay vì đi xuống thị xã học Giang lại xin bố mẹ cho lên nhà cậu trên thành phố ở nờ.
Nghe nói khi Giang đi, ngày nào mẹ Hưng cũng sang nhà gọi cô “con dâu của mẹ ơi” rồi đưa nào là khoai, ổi, hôm thì bó cải cúc là món cô thích. Lạ một điều là nhà ai bà cũng trèo cổng đi vào, duy chỉ có nhà Giang là không.
Có lẽ, cô yêu và lấy chồng có phần vội vàng cũng vì muốn thoát khỏi ác mộng “mẹ chồng điên” thời thiếu nữ. Lúc đưa chồng về thăm nhà, cô không gặp Hưng với mẹ, nghe nói là hôm ấy anh giữ mẹ trong nhà vì sợ mẹ phá nát chuyến thăm nhà của cô.
Giang sinh con gái đầu lòng, mẹ cô lên chăm nuôi thì kể mẹ Hưng bệnh ngày càng nặng. Hưng phải trói chân tay mẹ vào giường vì sợ bà đi lang thang phá nhà người ta. Hoàn cảnh khó khăn là thế nhưng Hưng học hành đàng hoàng, chí thú làm ăn lắm, chưa thấy yêu đương vợ con gì. Mẹ kể: “Cả làng cả xã ai chả biết Hưng có bà mẹ khùng, có đứa con gái nào dám yêu hay lấy nó đâu. Hầu mẹ chồng vốn là chuyện chẳng dễ dàng, còn là bà mẹ chồng khùng điên thì ai dám bước chân vào. Hoặc nếu có cô gái nào dám thì chắc gì thằng Hưng nó đã đồng ý”.
Giang cúi mặt ngắm con, nhớ lại lần cô gặp anh trên phố. Anh nghe ai mách phố ấy có ông thầy lang mát tay nên tìm tới bốc thuốc cho mẹ. Nhận ra nhau, cô thấy anh cao lớn đĩnh đạc hơn hồi xưa nhiều nhưng u tối. Anh hỏi cô sống vui không, có hạnh phúc không, cô gật đầu bảo có, không dám hỏi anh câu tương tự. Bởi cô biết, có hỏi thì câu trả lời cũng khiến cả người nói lẫn người nghe đều xót xa.
Bỗng một ngày, chồng Giang có người khác, anh nói anh thật lòng thương người kia. Cô nghe vậy thì bình tĩnh suy nghĩ vài ngày rồi quyết định chìa ra tờ giấy ly hôn, anh hơi kinh ngạc, cô cười bảo: “Ra tiệm thử tới thử lui chục cái áo mà mang về mặc vẫn thấy không hợp nữa là chồng”.
Những ngày tháng sau đó, nhà chỉ có hai mẹ con núm níu, rồi cô bỗng nhớ đến Hưng thế là tranh thủ ghe sang chỗ ông thầy lang bốc thuốc gửi về để anh khỏi cất công lên thành phố. Mỗi lần anh lên đều tốn cả nửa ngày, thời gian ấy để mẹ một mình ở nhà anh không yên tâm. Trong những gói thuốc gửi về, thi thoảng cô lại gửi kèm cho bà mấy bộ quần áo, mấy món linh tinh. Ngày xưa, bà quý cô nhất còn gì.
Hưng không từ chối những món quà cô gửi kèm, nhưng thường nhắn cô đừng mua nữa kẻo tốn kém. Và những lần nói chuyện gần đây nhất, cuối cuộc trò chuyện anh lại ngập ngừng bảo: “Có chuyện gì, báo anh biết ngay nhé!”.
Tất nhiên là cô “vâng ạ” rất tự nhiên, điều đó làm anh vui ra mặt, nhưng trong lòng cô biết, mình sẽ chẳng làm phiền anh vì những chuyện phiền muộn của bản thân.
Lúc nói chuyện, Hưng bảo mẹ anh hay nhắc đến cô, trong những phút giây tỉnh táo ít ỏi, mẹ thường nhắc về con bé Giang đen nhẻm dễ nuôi. Bà bảo: “Con bé ấy có đôi mắt biết nói, đẹp nhưng những người như vậy thường lận đận lắm”. Giang nghe anh nói thì phá lên cười: “Lận đận gì đâu, em thích bây giờ lắm, ưng ngủ thì ngủ, ưng ăn thì ăn, đi đâu làm gì không bị ai quản, giờ ai bắt em lấy chồng em còn mắng cho đấy!”.
Rồi một ngày nọ, mẹ Hưng mất. Bà không bệnh tật gì, đi trong giấc ngủ. Hẳn là trời thương nên trong khi người ta ốm đau thuốc thang thì bà đến lúc mất vẫn luôn khỏe mạnh. Những ngày cuối đời, nghe nói là bà không hát hò gào thét như bình thường mà hay ôm song cửa sổ thẫn thờ nhìn ra ngoài. Không biết ai nói mà bà biết Giang đã có con, bà có cháu nội rồi. Đến bữa, bà dành miếng cá trắng phau để sang bát bên cạnh nói với Hưng là để phần cháu nội. Trong vườn có quả ổi chín, bà nói để phần cháu nội, hẳn nó cũng thích ổi như mẹ nó.
Chiều ấy bà đòi đi tắm, bữa tối bà đòi Hưng nấu món canh cua rau muống. Hưng lấy làm mừng, nghĩ những thang thuốc mình bốc đã có tác dụng. Anh vui mừng gọi điện cho Giang, hẹn khi nào Giang đưa con gái về cho mẹ nhìn một lần.
Tối ấy, bà ngoan ngoãn lên giường, hát một bài trước khi ngủ thiếp đi. Và giấc ngủ ấy kéo dài muôn đời...
Giang ẵm con gái về, cay cay mắt nghĩ ngày mai Hưng sẽ thế nào, anh sẽ cảm thấy nhẹ nhõm hay chông chênh. Dù mẹ anh có điên dại nhưng vẫn là chỗ dựa để anh tựa vào. Cùng Hưng lên đồng thăm mộ mẹ anh, nhìn Hưng cõng con gái thoăn thoắt đi trước, Giang cũng mạnh mẽ đạp qua những bụi cỏ may băng băng về phía trước. Lúc chắp tay nhìn những sợi khói ngoằn ngoèo bay lên và tan trong ráng chiều, cô buột miệng: “Mẹ yên tâm ra đi nhé, con sẽ không để Hưng cô độc đâu”.
Xem thêm: Trung thu ở xóm trọ nghèo - Câu chuyện nhân văn xúc động