“Những Ngày Xưa Thân Ái” – Nhạc khúc thể hiện nỗi buồn miên man cùng sự tiếc thương cho số phận người lính nơi sa trường

Tình huynh đệ trong chiến tranh thật ấm áp, thiêng liêng và cao cả. Điều đó được thể hiện qua rất nhiều bài hát, bài văn, thơ,...  Tuy nhiên mỗi tác phẩm lại thể hiện một sắc màu riêng nói lên những cung bậc cảm xúc riêng biệt của mỗi người, trong đó có bài hát “Những ngày xưa thân ái” của nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ.

Bài hát “Những ngày xưa thân ái” sáng tác dựa trên bài thơ cùng tên của anh trai ông là Phạm Hổ. Trong bài thơ nguyên tác của Phạm Hổ, người lính đã tự tay bắn chết người bạn thuở nhỏ của mình, cũng là người đi theo giặc. Còn trong bài hát “Những ngày xưa thân ái” của Phạm Thế Mỹ lại là sự mất mát của người lính khi về thăm quê và hay tin bạn mình hy sinh trên chiến trường.

Phạm Thế Mỹ sinh ngày 15/11/1930 (?1932) mất ngày 16/1/2009. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình trung lưu ở An Nhơn, Bình Định.Trong nhà, ông là người con thứ 11, trên ông có hai người anh là nhà văn nổi tiếng. Anh cả là Phạm Văn Ký, một tác giả của văn học Pháp ngữ và anh trai Phạm Hổ là một nhà văn, nhà thơ chuyên viết cho thiếu nhi. 

Phạm Thế Mỹ đã có những sáng tác nổi tiếng như “Nắng lên xóm nghèo”, “Bông hồng cài áo”, “Hoa νẫn nở trên đường quê hương”, “Người về thành phố”, “Những người không chết”, “Nhớ ơn Bác, nhớ ơn Đảng”, “Thắm đượm duyên quê”, “Lena Belikova”… Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại một căn nhà nhỏ ở Quận 4, Thành phố Hồ Chí Minh và qua đời ở tuổi 79 sau một thời gian lâm bệnh.

Vào năm 1957 Phạm Thế Mỹ sáng tác ca khúc “Những ngày xưa thân ái” dựa trên nguyên tác là bài thơ cùng tên của anh trai Phạm Hổ. Tuy nhiên về nội dung lại có sự khác biệt. Trong bài hát của Phạm Thế Mỹ, nỗi buồn được vẽ lên qua hình ảnh người lính trở về quê cũ, nhìn cảnh vật đâu đâu cũng tràn ngập kỷ niệm thuở nhỏ của hai người:

“Những ngày xưa thân ái

Anh gởi lại cho ai

Gió mùa xuân êm đưa

Rung hàng cây lưa thưa

Anh cùng tôi bước nhỏ

Áo quần nhăn giấc ngủ

Đi tìm chim sáo nở

Ôi bây giờ anh còn nhớ?”

Nhìn cảnh nhớ người khiến lòng người lính lại dậy sóng bởi những kỷ niệm xưa cũ. Hình ảnh ùa về khi cùng người bạn thời thơ ấu mặc những bộ quần áo nhăn, trốn ngủ đi tìm chim sáo nở. Khi ấy cả hai chúng ta hồn nhiên vui vẻ, đùa nghịch và cùng nhau trưởng thành. Nhưng giờ đây, khi còn mình tôi về lại quê hương thì anh đã mất. Những câu hát vấn vương, da diết đi sâu vào lòng người thể hiện sự đαυ đớn và tiếc nuối khôn nguôi của người ở lại. Còn nỗi đau nào hơn khi cảnh còn nhưng người mất.

“Trăng mùa thu lên cao

Khóm dừa xanh lao xao

Anh cùng tôi trốn ngủ

Ra ngồi hiên lá đổ

Trong bầy chim trắng hiền

Mơ một nàng tiên dịu hiền.”

“Đêm đêm nằm nghe ѕúng nổ giữa rừng khuya thác đổ,

Anh còn nhắc tên tôi?

Đêm đêm nhìn trăng sáng tỏ bên đồi hoa trắng nở,

Cuộc đời anh có vui?

Thời gian qua mau tìm anh nơi đâu

Tôi về qua xóm nhỏ con đò nay đã già

Nghe tin anh gục ngã

Dừng chân quán năm xưa

Uống nước dừa hay nước mắt quê hương”

Khi màn đêm buông xuống cũng là lúc những cảm xúc đau thương ùa về. Nhớ những lúc giữa bom rơi, đạn lạc trong đêm rừng anh νẫn gọi tên tôi. Giữa lúc tính mạng ngàn cân treo trên sợi tóc ấy anh νẫn nhớ, νẫn gọi tên tôi. Tình cảm ấy thật thiêng liêng và đáng quý. Giờ đây, khi đêm đến, còn mình tôi với nỗi cô đơn, trong không gian rộng lớn với đồi hoa trắng thơ mộng tôi lại nhớ đến anh. Và rồi tôi tự hỏi:

“Cuộc đời anh có vui?”.

“Tôi về xóm nhỏ con đò nay đã già

Nghe tin anh gục ngã

Dừng chân quán năm xưa

Uống nước dừa hay nước mắt quê hương”

Câu hát “Uống nước dừa hay nước mắt quê hương” chứa đựng tất cả sự đau xót cho số phận của bạn mình. Để có được hòa bình, sự ấm êm cho quê nhà mà bao thế hệ người đã không ngại hy sinh hạnh phúc cũng như tính mạng của bản thân mà gìn giữ. Có biết bao người mẹ khóc tiễn con đi, bao lần vợ khóc chờ chồng, con khóc mong cha, và cả người lính cũ khóc cho bạn mình.

“Những đường xưa phố cũ thôi nỡ đành quên sao

Xin gọi lại tên anh giữa trời sao long lanh

Anh giờ yên giấc ngủ tôi nằm nghe ѕúng nổ

Như lời anh nhắc nhở tôi căm hờn dâng ngập lối”

Sự ra đi của người bạn, người anh em không làm cho người lính nản bước mà ngược lại chính sự mất mát đó đã trở thành động lực tiếp tục đấu. Tôi không chỉ chiến đấu một mình mà tôi còn thay anh tiếp tục chiến đấu, chiến đấu cho lý tưởng của chúng ta, chiến đấu cho những người thân yêu và chiến đấu vì đất nước.

“Những ngày xưa thân ái xin buộc vào tương lai

Anh còn gì cho tôi, tôi còn gì cho em

Chỉ còn tay ѕúng nhỏ giữa rừng sâu giết thù

Những ngày xưa thân ái xin gởi lại cho em”

Những kỷ niệm đẹp của chúng ta hãy cho tôi gửi vào tương lai, một tương lai khí đất nước sạch bóng quân thù. Còn giờ đây, tôi lại tiếp tục thực hiện sứ mệnh của mình là cầm chắc cây ѕúng trong tay để bảo vệ sự bình yên của tổ quốc. Ngày sau khi đất nước hòa bình, thống nhất trở lại sẽ không ai phải trải qua niềm mất mát đau thương như tôi. Ngủ yên anh bạn nhé, hãy tin tôi, tôi sẽ luôn mạnh mẽ và chiến đấu đến cùng.

Chiến tranh đã làm bao con người phải đánh đổi, đánh đổi hạnh phúc của bản thân, đánh đổi sự bao bọc yêu thương của gia đình, thậm chí đánh đổi cả tính mạng. Qua những ca từ của bài hát, chúng ta thấy được những thế hệ đi trước đã hy sinh như thế nào để có được một cuộc sống ấm êm như ngày nay. Vì vậy, khi bạn đang được sống trong một đất nước hòa bình, không có chiến tranh hãy luôn nhớ ơn những anh hùng đã ngã xuống, họ đã dùng máu và mạng sống của mình để tô đẹp cho đất nước.

Xem thêm: Ngược dòng thời gian trở về quá khứ khám phá cách làm đẹp của phụ nữ Việt