Loạt ảnh cổ xưa về TP Vinh cách đây 100 năm: Phố xá đông đúc, nhiều công trình cao tầng hiện đại

Theo ông Phạm Xuân Cần, Phó giám đốc Sở Khoa học Công nghệ Nghệ An cho biết, hầu hết những bức ảnh này đều là ảnh do người Pháp chụp, một số còn có cả tem. Bức ảnh cũ nhất về thành phố Vinh được chụp từ năm 1900 và gần nhất là năm 1942. Các bức ảnh đều được ghi lại địa danh trên ảnh nhưng lại không có chú thích tác giả. Chỉ có một vài bức ảnh được ghi tên, trong đó nổi bật nhất là 2 tác giả Pierre Dieulfils (1862-1937) và Trần Đình Quán.

Vùng đất nghìn năm lịch sử

Thành phố Vinh thuộc vùng Kẻ Vang, có tên gọi khác là Kẻ Vịnh. Sau đó lần lượt đổi tên thành Kẻ Vinh, Vinh Giang, Vinh Doanh, Vinh Thi và cuối cùng rút ngắn lại thành một chữ Vinh. Chữ Vinh này chính là tên gọi chệch từ chữ Vịnh.

Ngày 10/12/1927, toàn quyền Đông Dương ra nghị định hợp nhất thị xã Vinh, thị xã Bến Thủy và thị xã Trường Thi thành thành phố Vinh - Bến Thủy, do Công Sứ Nghệ An kiêm chức đốc lý cai quản.

Cách đây hàng nghìn năm, người Việt cổ đã sinh sống trên vùng đất này. Việc tìm thấy hai di chỉ khảo cổ là trống đồng thuộc thời đại Hùng Vương (cách đây 4000 năm) dưới chân núi Quyết chính là minh chứng cho điều đó.

Vinh Doanh là tên trấn thời nhà Lê, có thôn Vĩnh Yên và thông Yên Vinh. Thôn này sau trở thành làng Vĩnh Yên thuộc xã Yên Trường, tổng Yên Trường, huyện Chân Phúc, phủ Đức Quang, trấn Nghệ An. Đến thời nhà Nguyễn thì thuộc huyện Nghi Lộc. Nơi đây có chợ Vĩnh, làng Yên Vinh hay còn gọi là làng Vang.

Đây là nơi có Tòa Công sứ Pháp được xây dựng năm 1897 ở ngoài thành Nghệ An. Theo ghi chép của Đinh Xuân Vịnh trong Sổ tay địa danh Việt Nam cho biết, vì Tòa Công sứ Pháp đóng ở thôn Yên Vinh nên về sau đổi tên thành Vinh thay thế cho tên gọi cũ là Vĩnh.

Thành phố Vinh có một vị trí đắc biệt khi vừa có núi, vừa có biển. Các Vua Đinh, Lê, Lý, Trần đều chú ý đến Vinh và đã cử các vị tướng tài giỏi tới đây để trấn giữ. Tuy nhiên phải đến thời vua Lê Lợi thì vùng Vinh mới thực sự được nhiều người quan tâm.

Thế kỷ XVII thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh, Ninh Quận Công Trịnh Toàn đã đóng đại bản doanh ở Núi Quyết trong suốt nhiều năm. Huy động nhân dân và binh lính xây thành ông Ninh, đào kênh nối sông Cồn Mộc với sông Lam.

Thành phố Vinh từng được chọn làm Trung đô

Ngày 1/10/1788, Hoàng đế Quang Trung đã quyết định cho xây dựng đế đô tại vùng đất Yên Trường, nay thuộc phường Trung Đô, thành phố Vinh, Nghệ An và đặt tên là thành Phượng Hoàng Trung Đô. Việc xây dựng đơn vị hành chính Phượng Hoàng – Trung Đô đã giúp tạo ra sự cân đối hài hòa với Đông Đô ở miền Bắc, Tây Đô ở miền Nam.

Ngoài ra việc xây thành cũng nằm trong chiến lược lâu dài của vua Quang Trung đó là sẽ xây dựng Yên Trường thành kinh đô của đất Việt. Mặc dù chưa được xây dựng hoàn tất do triều đại nhà Tây Sơn bị suy vong nhưng Phượng Hoàng Trung Đô là một dấu son chói lọi trên chặng đường phát triển của đô thị Vinh.

Một số địa danh nổi tiếng

Ga Vinh được xây dựng quý II năm 1900. Ngày 17/3/1905, đoàn tàu hơi nước đầu tiên chính thức đi vào hoạt động với hành trình dài 300 km từ Hà Nội đến Vinh. Vị trí ga Vinh hiện thuộc khu vực Trung tâm điện ảnh đa phương tiện và Nhà lưu niệm Nguyễn Thị Minh Khai, đường Quang Trung, Thành phố Vinh.

Chợ Vinh có từ lâu đời. Trước khi Vinh trở thành trấn thành của Nghệ An, chợ Vinh đã là chợ lớn và trở thành trung tâm mua bán nổi tiếng của cả vùng. 

Văn miếu Nghệ An có diện tích nhỏ, có từ lâu đời, năm 1803 được vua Gia Long cho phép nâng cấp và tu sửa, người dân nơi đây gọi là Văn Thánh Vinh, thuộc địa phận xã Yên Dũng, huyện Hưng Nguyên, tổng Yên Trường, trấn Nghệ An. Văn miếu Nghệ An có thờ Khổng Tử, Chu Văn An và các bậc hiền triết đã có công sáng lập, truyền bá, phát triển Nho giáo. Đồng thời đây cũng là nơi tôn vinh các nhà khoa bảng Nghệ An.

Bưu điện Vinh ngày xưa có thời kỳ là Đài liệt sĩ thành phố. Hiện bưu điện Vinh là một phần của Trung tâm Thương mại BigC nằm trên đường Trần Phú, phường Lê Mao, thành phố Vinh. 

Tòa công sứ xây dựng năm 1897, nằm trên đường bờ sông, cổng hướng ra phía cầu Cửa Tiền cũ. Hiện nay tòa công sứ nằm trên đường Lê Hồng Sơn, Thành phố Vinh.

Tháp Chùa Thập Phúc xưa tọa lạc trên vùng đất thuộc Bình Phúc, phường Hưng Phúc. Chùa được Hội Tập Phúc và nhà đại tư sản dân tộc Bạch Thái Bưởi đứng ra quyên góp xây dựng vào năm 1926. Đây từng là ngôi chùa lớn nhất Nghệ An nhưng nó đã bị phá hủy hoàn toàn trong chiến tranh chống đến quốc Mỹ.

Xem thêm: Loạt ảnh về giao thông ở Hà Nội cuối thập niên 80 qua ống kính người Pháp