Trương Phúc Loan - quyền thần khiến cơ nghiệp 200 năm của 8 đời chúa Nguyễn phút chốc bị sụp đổ

Quyền thần Trương Phúc Loan khiến cơ nghiệp 8 đời chúa Nguyễn sụp đổ trong phút chốc. Hắn vơ vét của cải nhiều đến nỗi vàng phơi lấp lánh cả sân; ruộng vườn, trâu ngựa nhiều không đếm xuể.

Đỗ Thu Nga
07:00 31/10/2021 Đỗ Thu Nga
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Nếu ở Trung Quốc thời phong kiến, Hòa Thân (thời nhà Thanh) nổi tiếng tham nhũng, có tài tài sản gấp 15 lần ngân khố triều đình thì ở Việt Nam thời chúa Nguyễn có quyền thần Trương Phúc Loan chiếm dụng đến 8 - 9 phần mười số thuế thu được. 

Thân thế ít biết của quyền thần Trương Phúc Loan

Trương Phúc Loan (? - 1776) là quyền thần cuối thời các Chúa Nguyễn ở Đàng Trong. Quyền thần này xuất thân từ gia tộc Trương Phúc, nguyên người Quý Huyện (Thanh Hóa). Ban đầu mang họ Trương Công sau được ban cho chữ Phúc (hậu duệ dòng họ Trương Phúc nay vẫn còn một số sinh sống ở Huế).

Sử sách chép, Trương Công Giai nguyên giữ chức Điện tiền Đô Kiểm điểm Lương quận công của triều nhà Lê đã đem gia quyết theo Đoan quốc công Nguyễn Hoàng vào Nam. Khi làm Trấn Thủ Quảng Bình, Giai đã có công cùng Nguyễn Phúc Trung, Nguyễn Hữu Dật ngăn cuộc xâm lấn của quân Trịnh vào tháng 2 năm Đinh Mão (1627). 

Trương Phúc Phấn là con trai của Giai, là người có tài võ nghệ, theo cha lập nên nhiều công trạng nên được phong quan đến chức Cai cơ. Đến năm 1630 (năm Canh Ngọ) được cử làm Trấn Thủ dinh Bố Chính. Năm 1640 (năm Canh Thìn), Phấn có công diệt trừ phản thần Nguyễn Khắc Liệt và năm 1648 cố thủ lũy Trường Dục ngăn chặn quân Trịnh vào Nam.

quyen-than-truong-phuc-loan-tham-lam-den-muc-nao-7

Phấn có hai người con là Đô chiến Trương Phúc Hùng và Thống suất đạo Lưu Đồn Trương Phúc Cương đều được nhà Nguyễn xem là công thần. Trương Phúc Cương có công trấn giữ lũy Trấn Ninh ngăn quân Trịnh vào tháng 2 năm 1672, làm quan đến chức Chưởng dinh. Con thứ của Cương là Thái bảo Quốc công Trương Phúc Phan lấy con gái thứ ba của Nghĩa vương Nguyễn Phúc Thái (Thái) là công nữ Ngọc Nhiễm (Tống Sơn quận công Thục phu nhân).

Tháng 10/1703, khi làm Trấn Thủ dinh Trấn Biên, Phan có công tiễu trừ hải phỉ người Man An-Liệt (thực tế là thương quán của Công ty Ấn Độ thuộc Anh tự ý xây dựng tại Côn Lôn không xin phép Chúa Nguyễn Phúc Chu). Trương Phúc Loan là con thứ của Phan.

Còn Trương Phúc Loan là con thứ của Thái bảo Phan quốc công Trương Phúc Phan cũng là cậu ruột của Chúa Vũ Vương Nguyễn Phúc Khoát. Chính vì gia thế hiển hách như vậy mà dù không có công trạng gì Loan vẫn được cho phụ chính thân cận với Chúa. 

Hoán đổi ngôi Chúa, tập trung quyền lực

Khi thế tử Nguyễn Phúc Khoát lên nối ngôi thì thể hiện mình là một vị minh quân, người dân thường gọi là Chúa Võ. Ông tiếp tục sự nghiệp của tổ tiên là khai phá sâu xuống vùng đất phía Nam khiến Cao Miên liên tục dâng các phần đất còn lại ở Nam Bộ là Trà Vinh, Bến Tre, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Kiên Giang, Cà Mau.

Đến năm 1758, cả vùng đất Nam Bộ rộng lớn đều nằm trong tay Chúa Nguyễn. Công cuộc Nam tiến của các đời chúa Nguyễn đến đây cũng kết thúc. Cuộc sống của người dân Đàng Trong khi đó sung túc, thái bình.

Tuy nhiên, giữa lúc này quyền thần Trương Phúc Loan nổi lên. Hắn muốn tập trung quyền lực, vơ vét của cải nên đã dùng nhiều cách dụ Chúa Nguyễn vào con đường tửu sắc, bỏ bê việc nước. Loan tạo điều kiện để Vũ Vương quan hệ với người em chú bác ruột của Chúa là công nữ Nguyễn Phúc Ngọc Cầu (con của Dận quốc công Nguyễn Phúc Điền là em ruột của Chúa Ninh Vương Nguyễn Phúc Chú (Thụ), cha của Vũ Vương) sinh được một người con trai đặt tên là Nguyễn Phúc Thuần. Để tránh tai tiếng, Nguyễn Phúc Thuần được nuôi kín trong hậu cung.

Từ đó Trương Phúc Loan trở thành quyền thần nắm hết mọi việc lớn nhỏ. Hắn ta bắt đầu sắp xếp tay chân của mình vào các chức vụ quan trọng, thao túng chính sự Đàng Trong.

quyen-than-truong-phuc-loan-tham-lam-den-muc-nao-0
Tranh minh họa trong bộ “Lịch sử Việt Nam bằng tranh”

Năm 1765, Chúa Nguyễn Phúc Khoát mất, di chiếu truyền ngôi lại cho Nguyễn Phúc Luân (phụ thân của vua Gia Long sau này) năm ấy 33 tuổi. Tuy nhiên, do biết Phúc Luân là người thông minh, quyết đoán khó lấn quyền nên Trương Phúc Loan đã âm mưu cùng Thái giám Chữ Đức (khuyết họ) và Chưởng dinh Nguyễn Cửu Thông bắt giam Nguyễn Phúc Luân, giết chết hai thầy học của Phúc Luân là Nội hữu Cai cơ Trương Văn Hạnh và Thị giảng Lê Cao Kỷ. Đồng thời giả chiếu chỉ đưa công tử thứ mười sáu là Nguyễn Phúc Thuần mới 12 tuổi lên ngôi Chúa xưng hiệu là Định Vương. Cũng trong năm đó, Nguyễn Phúc Luân buồn và uất ức nên lâm bệnh được cho về nhà và mất vào ngày 24 tháng 10 năm 1765 (10 tháng 9 năm Ất Dậu).

Sau khi đăng cơ, Định Vương phong cho Loan chức Quốc Phó, quản lý bộ Hộ, quản cơ Trung tượng kiêm tàu vụ, lo việc thông thương với tàu bè ngoại quốc. Các quan chức quan trọng trong triều có Chưởng thủy cơ Nguyễn Phúc Viên; Nội hữu Chưởng dinh quản lý bộ Lại và bộ Binh Tả phủ Chưởng phủ sự dinh Quảng Nam Nguyễn Phúc Nghiễm; cả hai đều là con của Dận quốc công Nguyễn Phúc Điền, xét ra là anh em ruột của bà Ngọc Cầu, mẹ Chúa Định Vương, và đều là những tay đam mê tửu sắc, không để ý gì đến chính sự. Hai con trai của Loan là Chưởng dinh Trương Phúc Thặng lấy công nữ Ngọc Nguyện và Cai cơ Trương Phúc Nhạc lấy công nữ Ngọc Đảo đều là con của Vũ Vương. Do đó, quyền hành trong triều của Trương Phúc Loan rất lớn.

Để trấn an dư luận lúc bấy giờ, Loan tâu với Định Vương cho mời Nguyễn Cư Trinh - một vị quan uy tín từ Gia Định về Phú Xuân thăng Lại bộ kiêm Tào vận sứ và phục chức Hàn lâm cho Nguyễn Quang Tiền, vốn là người trung nghĩa, văn chương uyên thâm. Đối với hai người này, Loan luôn kiêng dè. Song đến năm 1767, Cư Trinh mất và năm 1770, Quang Tiền cũng qua đời. Lúc này Loan chẳng cần kiêng nể ai nữa, một tay che cả bầu trời, tự tung tự tác.

Lột sạch ngân khố, bán quan buôn ngục, không thiếu trò gì

Sử sách ghi chép sự vơ vét của Trương Phúc Loan như sau: “Vàng, bạc, châu, ngọc, lụa chất "thành núi". Ruộng vườn, nhà cửa, tôi tớ, trâu ngựa không đếm xuể. Có một năm vào mùa thu bị lụt lớn, hòm xiểng bị ngập, khi nước rút ông đem vàng ra phơi nắng, lấp lánh cả một sân”.

Vì tham lam, tàn ác nên người đương thời khinh bỉ gọi Trương Phúc Loan là Trương Tần Cối - tên của gian thần đời Tống bên Trung Quốc bị nhân dân căm ghét vì hãm hại chết trung thần Nhạc Phi. 

Tranh minh họa trong bộ “Lịch sử Việt Nam bằng tranh”
Tranh Sỹ Hòa - Báo Bình Phước

Trương Phúc Loan liên tục vơ vét quốc khố. Các nguồn thu chính cho quốc khố là thuế ở cảng sông cảng biển và nguồn thu tài nguyên khoáng sản. Loan chỉ nộp vào quốc khố 1, 2 phần, còn lại bỏ túi riêng. Hắn ta còn tranh thủ bán chức quan, chạy ngục để thu tiền, vì thế mà tài sản nhiều không kể xiết.

Tương truyền có năm nước lũ lên làm ngập một dinh thự của Trương Phúc Loan, khi nước rút ông ta đem vàng bạc ra sân phơi khiến sáng cả một góc trời.

Đàng Trong đang hưởng cảnh thái bình bỗng nhiên trở nên loạn lạc, quốc khố đầy ắp bỗng trở nên trống rỗng. Người dân bắt đầu ca thán, phẫn uất trước sự lộng quyền của tên quyền thần này.

Cái kết của quyền thần

Lợi dụng tình hình đó, năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ khởi nghĩa ở ấp Tây Sơn. Khẩu hiệu ban đầu của quân Tây Sơn là diệt Trương Phúc Loan, phò hậu duệ chúa Nguyễn là Nguyễn Phúc Dương (con thế tử quá cố Nguyễn Phúc Hạo), nhờ thế mà được người dân tham gia đông đảo. Nguyễn Nhạc cho quân chiếm được thành Quy Nhơn.

Nhận được tin báo, Định Vương cho quân đánh dẹp Tây Sơn nhưng đều thất bại. Người được làm tướng bấy giờ vốn là do bỏ tiền mà mua nên khả năng điều binh khiển tướng khó, lại thêm quốc khố cạn, binh sĩ bất mãn, dùng tiền trốn lính, v.v..

Đến năm 1774, danh tướng Nguyễn Cửu Đàm, Tống Phúc Hợp xuất quân mới kìm chế được quân Tây Sơn. Cùng lúc đó ở Đàng Ngoài, Chúa Trịnh Sâm nghe tin Đang Trong rối ren thì liền điều Hoàng Ngũ Phúc cùng một số tướng Nam tiến, lấy cớ giúp Chúa Nguyễn đánh Tây Sơn. Hoàng Ngũ Phúc cho quân chiếm Bố Chính (Quảng Bình ngày nay) rồi vượt sông Gianh đánh đâu thắng đó.

quyen-than-truong-phuc-loan-tham-lam-den-muc-nao-6
3 anh em nhà Tây Sơn đứng lên khởi nghĩa

Tháng 11/1774, chúa Trịnh Sâm đích thân mang thêm quân đến Nghệ An trợ giúp Hoàng Ngũ Phúc. Đến đâu Chúa cũng nghe tiếng dân tình oán thán Trương Phúc Loan, liền thông cáo thiên hạ tiến quân vào Nam nhằm tiêu diệt quyền thần Phúc Loan để lợi dụng lòng dân. 

Nhận thấy tình hình Đàng Trong lâm nguy, một số tướng bàn với Định Vương mời Trương Phúc Loan đến bàn việc nước rồi bắt luôn ông ta, nộp cho Hoàng Ngũ Phúc. Trong dinh quân Trịnh, Trương Phúc Loan sai con là Trương Phúc Tuấn dùng vàng bạc châu báu đưa cho Hoàng Ngũ Phúc để cầu bình yên. Song Loan vẫn bị giải về Thăng Long và chết trên đường đi vào măm 1776. 

Của cải dinh thự của Loan bị loạn quân cùng dân chúng xông vào cướp phá, nhiều không kể xiết. Đó là cái kết của kẻ tham lam, hại dân, hại nước.

Sau khi quân Trịnh rút về Bắc, quân Tây Sơn đánh bại Chúa Nguyễn, lập ra nhà Tây Sơn. Gia tộc Chúa Nguyễn bị tàn sát rất nhiều chỉ còn sót lại con trai của Thế tử Nguyễn Phúc Luân là Nguyễn Phúc Ánh may mắn thoát chết.

Phúc Ánh mang trên vai trọng trách khôi phục gia tộc. Sau nhiều năm gian lan, Nguyễn Phúc Ánh đánh bại được nhà Tây Sơn, khôi phục lại cơ đồ của tổ tiên, ổn định xã tắc, dựng nên nhà Nguyễn. Đến đời Minh Mạng thì Cao Miên và Ai Lao phải thần phục, biên giới đất nước được mở rộng rất nhiều.

Tóm lại: Chúa Nguyễn Phúc Khoát vốn là bậc minh quân, nối nghiệp tiên tổ khai phá vùng đất phương Nam, mở rộng bờ cõi nước ta. Thế nhưng chỉ vì nghe theo lời quyền thần Trương Phúc Loan mà khiến cơ nghiệp 200 năm của 8 đời Chúa Nguyễn phút chốc sụp đổ.

Xem thêm: Lý Cao Tông - vị vua mê phượt, lấy bán quan buôn ngục làm chính sự, thấy trộm vờ như không biết

Sống Đẹp
songdep.com.vn

5 chủ đề bạn cần biết mỗi tuần

Mỗi thứ Tư, bạn sẽ nhận được email tổng hợp những chủ đề nổi bật tuần qua một cách súc tích, dễ hiểu, và hoàn toàn miễn phí!

Bài Mới

Bình luận