Thăm di tích lịch sử quốc gia hang Co Phương - nơi in dấu huyền thoại 11 dân công hỏa tuyến

Hang Co Phương, (theo tên gọi của người dân tộc Thái là hang Cây Khế) thuộc bản Sại, xã Phú Lệ, huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Đây là địa điểm lịch sử quan trọng, vừa là kho, trạm quân lương, cũng là nơi trú quân của bộ đội, thanh niên xung phong (TNXP) và dân công hỏa tuyến trong cuộc kháng chiến chống thực dân pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc ta.

Theo các tài liệu lịch sử, khoảng 3h chiều ngày 2/4/1953, máy bay Pháp đã thay nhau quần thảo thả bom tàn sát khu vực bản Sại. Nhiều TNXP, dân công hỏa tuyến đang độ tuổi thanh xuân đã anh dũng hi sinh trong khi làm nhiệm vụ tại đây.

Lúc này, tại hang Co Phương, tiểu đội dân công 13 người đều có địa chỉ tại xã Thiệu Nguyên (huyện Thiệu Hóa, Thanh Hóa) đang trú ẩn trong hang bị bom đánh sập và chặn cửa hang khiến 11 người bị mắc kẹt bên trong. Một người đã ra khỏi hang trước khi bom rơi nên sống sót, còn một người bị thương nặng sau khi được đưa tới bệnh viện cứu chữa, nhưng cũng hi sinh ngay sau đó.

Bà Lê Thị Ngọt (SN 1934), người duy nhất sống sót trong ngày tháng ác liệt ấy vẫn còn nhớ như in những tiếng máy bay quân Pháp gầm rú, những tiếng đồng đội kêu la thảm thiết…

Bà kể với Vietnamnet, khi nhận mệnh lệnh, tiểu đội dân công hỏa tuyến của xã Thiệu Nguyên lên nhận nhiệm vụ bảo vệ tuyến đường 15A đi Vạn Mai (tỉnh Hòa Bình).  Khoảng 15h ngày 2/4/1953, máy bay của Pháp thi nhau quần thảo, bắn phá. Xã Phú Lệ chìm trong lửa đạn.

Lúc này, đội của bà đang trú ẩn trong hang Co Phương. Vừa lúc máy bay thả 3 quả bom xuống bà đã kịp chạy ra ngoài. Chỉ trong chớp mắt, những tiếng nổ rung trời, đá bắn tung tóe, cửa hang bị vùi lấp. Cùng với đó là 11 người đang bị vùi lấp bên trong.

“Nhân dân, bộ đội và dân công tập trung tìm cách cứu những người bên trong ra, nhưng khối đá nặng hàng trăm tấn bịt kín cửa hang, không có cách nào xê dịch được. Mọi người chỉ đục được một lỗ nhỏ như cổ tay để đưa nước và thức ăn vào. Mấy ngày đầu vẫn liên lạc được qua tiếng vọng, nhưng những ngày sau đó thì không còn nghe được tiếng người nói ra nữa”, bà Ngọt kể lại.

Để tưởng nhớ công ơn các liệt sỹ, năm 1999 UBND tỉnh Thanh Hóa đã  quyết đinh hỗ trợ kinh phí xây dựng Nhà bia tưởng niệm tại Hang Co Phương; Năm 2000 UBND tỉnh Thanh Hóa đã đầu tư xây dưng nhà bia tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ ở cạnh cửa hang để chính quyền, nhân dân và thân nhân các liệt sỹ đến dâng hương. Ngày 22/5/2009 Thường trực Tỉnh ủy Thanh hóa có ý kiến chỉ đạo tại công văn số 1374 giao cho sở LĐTBXH, Bộ chỉ huy Quân Sự tỉnh, Hội Cựu TNXP, Huyện ủy - HĐND - UBND huyện Quan Hóa kiểm tra cụ thể và tiến hành hoàn chỉnh hồ sơ thủ tục cho các chiến sỹ dân công đã hy sinh nhưng chưa được công nhận liệt sỹ,  đồng thời đề xuất hình thức tri ân, tưởng nhớ sự hy sinh của chiến sỹ, bộ đội, TNXP và dân công tại hang co phường bản sại xã Phú Lệ.

Đến năm 2012, nhân kỷ niệm 65 năm ngày thương binh liệt sỹ (27/7/1947 -27/7/2012) UBND tỉnh Thanh Hóa đã lập quy hoạch tôn tạo khu di tích lịch sử hang Co Phương, các hạng mục được đầu tư gồm: sân hành lễ, nhà bia, taluy đất trồng cỏ, khu để xe, đảo hoa, khu sân vườn, cột cờ, khu biển tiên địa danh và nhà vệ sinh.

Hang Co Phương đã trở thành 1 địa danh lịch sử cách mạng kháng chiến thiêng liêng. Ngày 20/7/2012 UBND tỉnh Thanh hóa đã có quyết định số 2281 về việc xếp hạng di tích lịch sử cách mạng Hang Co Phương la di tích cấp tỉnh.

Hàng năm vào ngày 2/4 (ngày giỗ chung); ngày rằm, mùng một hàng tháng, ngày lễ, tết, các cơ quan, ban, ngành của tỉnh, huyện, xã, thân nhân liệt sỹ, nhân dân địa phương đều đến thăm viếng và dâng hương tưởng nhớ các liệt sỹ đã anh dũng hy sinh trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc. Đó cũng là sự tri ân của các thế hệ hiện nay đối với các bậc tiền bối đã chiến đấu và hy sinh cho nền độc lập, tự do của Tổ quốc, có giá trị quan trọng trong việc giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Xem thêm: Huyền thoại cô gái đôi mươi đánh thắng hổ dữ trong lễ khánh thành chợ Bến Thành