Tìm về chốn bình yên thanh tịnh nơi cổ tự có khu vườn tháp đẹp và lớn nhất Việt Nam

Chùa Bổ Đà còn có tên gọi khác là Bổ Đà Sơn Quán Âm Sơn Tự. Chùa nằm ở phía Bắc của chân núi Phượng Hoàng thuộc dãy núi Bổ Đà. Dân gian truyền tụng phương ngôn "Bắc Bổ Đà, Nam Hương Tích" cho thấy giá trị và vị thế của chùa - một trong các đại danh lam cổ tự thuộc dòng thiền Lâm Tế ở miền Bắc Việt Nam.

Ít ai biết được, Bổ Đà sơn là dãy núi lớn nối tiếp nhau trải dài chừng 2km bao bọc 2 thôn Tiên Lát Thượng và Tiên Lát Hạ (xã Tiên Sơn, huyện Việt Yên, Bắc Giang). Nơi đây có các dãy núi nhấp nhô, cây cỏ tươi tốt, ngàn thông sum họp, gió mát chim ca. Ẩn hiện dưới các tán cổ thụ là quần thể di tích chùa Bổ Đà trầm mặc, cổ kính uy linh, được tạo bởi các hạng mục: Chùa Tứ Ân, vườn tháp, am Tam Đức, chùa Cao, ao Miếu.

Tương truyền, chùa Bổ Đà có từ thời Lý (thế kỷ XI), được tu bổ, tôn tạo lớn vào thời vua Lê Dụ Tông (1720-1729) và các giai đoạn sau này. Chùa Bổ là một trong những nơi còn giữ nguyên bản nét kiến trúc truyền thống Việt cổ. Chùa có kiến trúc độc đáo và khác biệt so với các ngôi chùa truyền thống ở miền Bắc Việt Nam, đó là lối kiến trúc "nội thông ngoại bế" tạo vẻ u tịch, thanh vắng, linh thiêng.

Trải qua nhiều thế kỷ, chùa đã được trùng tu nhiều lần, song cơ bản vẫn giữ được nét kiến trúc cổ từ tường đất, vườn tháp đến kiến trúc gỗ truyền thống mang phong cách nghệ thuật đan xen của các thời đại tiếp nối nhau trải dài từ thế kỷ XVIII đến nay.

Hiện nay khu di tích chùa Bổ Đà gồm rất nhiều hạng mục lớn nhỏ trong đó có 4 hạng mục chính, đó là Chùa Cao, am Tam Đức, Chùa Tứ Ân, Vườn Tháp. 

Tứ Ân là một trong những hạng mục chính của khu di tích chùa Bổ Đà. Chùa được xây dựng vào thời vua Lê Dụ Tông (thế kỷ 18) và được trùng tu tôn tạo vào thời Nguyễn (thế kỷ XIX-XX) và những năm gần đây.

Hiện chùa Bổ Đà còn lưu giữ hơn 40 pho tượng Phật. Trong đó phần lớn là tượng Phật cổ thời lê (thế kỷ XVIII), Nguyễn (thế kỷ XIX).  Ngoài ra còn có các pho tượng bài trí theo tín ngưỡng thờ Nho Giáo, Đạo Giáo và tín ngưỡng dân gian bản địa.

Tương truyền thời vua Lê Dụ Tông, có vị quan tên là Phạm Kim Hưng quê ở làng Bình Vọng, huyện Thượng Phúc, Hà Tây (nay thuộc huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội), sau khi từ quan về quê lập nghiệp đã vân du đến vùng đất Bổ Đà này, nghe các cao tăng giảng đạo và khi đắc đạo ông đã đem tất cả bổng lộc có được trong thời kỳ làm quan đem ra để trùng tu, mở mang di tích và chọn đây là nơi đào tạo các tăng đồ của thiền phái Lâm Tế.

Chùa được xây dựng bằng các vật liệu: gạch nung, ngói, tiểu sành, tường bao được làm bằng đất rất độc đáo. Các bức tường, cổng và một số công trình khác được xây dựng hoàn toàn bằng đất nện theo lối chình tường. 

Khu vườn chùa trồng các loại cây ăn quả truyền thống và các loại hoa màu theo thời vụ. Ngoài giá trị vật chất của di tích, từ xưa khu vườn chùa Bổ Đà đã là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân.

Không chỉ ấn tượng với kiến trúc, điểm được nhắc nhiều đến khi tham quan nơi đây chính là khu vực tháp tăng nằm trên diện tích gần 8.000m2. Đây là nơi yên nghỉ của hơn 1.000 vị cao tăng từng tu hành tại chùa qua các thời kỳ. Với khoảng 100 ngôi tháp cổ xếp thành từng hàng, từng lớp chặt chẽ, vườn tháp chùa Bổ Đà được đánh giá là đẹp và lớn nhất trong số những ngôi cổ tự ở Việt Nam. 

Ngôi cổ tự này được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt năm 2016. Bộ kinh phật khắc trên gỗ thị lưu trữ bên trong chùa Bổ Đà cũng được đánh giá là cổ nhất thuộc dòng thiền Lâm Tế. 

Vừa một di tích lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử, chùa Bổ Đà vừa là địa điểm lý tưởng để du khách tìm chút trong lành và yên bình trong tâm hồn giữa không gian tôn giáo thanh tịnh. Cho dù là đến để chiêm ngưỡng, tham quan kiến trúc hay gửi gắm chút phút giây lắng lòng giữa cuộc sống hối hả, trải nghiệm một ngày tại chùa Bổ Đà sẽ không làm du khách thất vọng. 

Xem thêm: Hành hương về "miền đất Phật" Quảng Ninh chiêm bái quần thể tâm linh Bảo Hải Linh Thông Tự