Giáo dục con bằng ý chí kiên cường
Cha của Âu Dương Tu sống là vị quan thanh liêm, chính trực và hiếu khách ở địa phương. Trong nhà ông lúc nào cũng đông đúc người thăm hỏi.
Sau khi cha mất, gia sản dần dần trở nên bần hàn túng thiếu. Cuối cùng, hai mẹ con ông rơi vào cảnh "phòng không có một gian, đất không có một bờ". Cô nhi quả phụ rơi vào cảnh vô cùng khốn khó.
Nhưng mẹ của Âu Dương Tu là một phụ nữ mạnh mẽ, ý chí kiên cường. Bà là người nghèo khó nhưng chí không tận nên tự dựa vào bản thân làm lụng, nuôi con khôn lớn trưởng thành.
Khi Âu Dương Tu 6 tuổi đã được mẹ dạy đọc chữ, đọc sách, Bà cũng giáo dục con đạo lý làm người. Nhưng vì nhà nghèo không có tiền mua giấy bút nên bà đã dùng cây sậy thay thế. Bà còn lấy cát trải nên nền đất làm giấy dạy con viết chữ. Đây cũng là nguồn gốc của câu tục ngữ nói về bậc hiền mẫu: "Dùng sậy viết chữ mà dạy con nên người".
Khi Âu Dương Tu lớn hơn, mẹ đưa cậu đến nhà hàng xóm để mượn sách về đọc, đôi khi còn sao chép nội dung của những cuốn sách này. Năm này qua năm khác, Âu Dương Tu lớn dần lên, cậu vừa đọc chữ đọc sách, vừa tận sức giúp mẹ làm việc. Âu Dương Tu mặc dù hiểu chuyện nhưng cũng không biết vì sao mẹ lại có quyết tâm và sức mạnh lớn như vậy để nuôi dưỡng mình.
Lần nọ, Âu Dương Tu đem thắc mắc này hỏi mẹ. Mẹ cậu nói: "Sau khi cha con mất đi, mẹ có thể ở vậy nuôi con là bởi vì muốn cho con biết phẩm đức cao thượng của cha con. Mẹ thương cha con, cũng yêu thương con nên quyết tâm nuôi dưỡng con thành người có phẩm đức như cha của con vậy. Vì con, khổ hơn nữa mẹ cũng có thể chịu được".
Lát sau, bà lại kể về thân thế của bản thân và cách đối xử của chồng mình cho con trai nghe. Bà kể:
Lúc mẹ được gả về nhà họ Âu Dương, bà nội của con đã qua đời. Nhưng từ những kỷ niệm của cha con về bà nội, mẹ biết cha con là người hiếu thảo. Cha con ở nhà tôn kính người lớn, ở bên ngoài làm quan thì luôn công chính nghiêm minh. Ông không bao giờ làm việc qua loa, đại khái.
Cha con ban ngày làm việc, ban đêm xem án kiện đến đêm khuya mới ngủ. Đối với những người bị phán tội chết, cha con thường xem đi xem lại bản án nhiều lần. Bởi vì ông cho rằng mạng người là có liên quan đến Trời, không thể qua loa. Về sau này, bởi vì mệt nhọc quá độ mà mắc bệnh.
Cha con trước lúc lâm chung nói: “Ta không thể nhìn thấy con trai trưởng thành, hy vọng nàng sau này có thể nói với con trai rằng: ‘Làm người không thể tham tài cầu lợi, trong cuộc sống đừng truy cầu quá phận, phải hiếu kính người lớn và có một tấm lòng lương thiện’.” Đây là di ngôn của cha con để lại.
Nghe xong mấy lời mẹ nói, Âu Dương Tu trào nước mắt nước: "Con nhất định sẽ làm theo lời di huấn của cha để lại. Nhất định sẽ làm một người có phẩm đức cao thượng".
Cứ như thế, mẹ Âu Dương Tu vừa nuôi dưỡng con vừa lấy phẩm đức của chồng làm tấm gương sáng cho con học tập. Sau này, Âu Dương Tu trở thành người vô tư, chính trực, có ích cho xã tắc.
Có người mẹ như thế, đứa con làm sao không vĩ đại được?
Dưới sự giáo dục của mẹ, Âu Dương Tu đỗ tiến sĩ năm 24 tuổi. Ông giữ chức quan Hàn Lâm học vĩ, Xu Mật Viện Phó sứ, Tham tri Chính sự. Dưới thời vua Tống Thần Tông, ông giữ chức Binh Bộ Thượng thư.
Sau đó, ông nhận chức Tham tri chính sự. Năm Khánh Lịch thứ bam bởi vì cố gắng giúp đỡ Phạm Trọng Yêm giữ gìn tân pháp và bệnh vực việc cải tổ triều đình, chống tham nhũng, bảo vệ lẽ phải. Cũng vì thế mà bị giáng chức.
Ông lo việc giáng chức làm mẹ lo lắng. Nhưng mẹ của ông khi biết chuyện lại nói: "Con vì chính nghĩa mà bị giáng ,chức không thể nói là không vinh dự. Nhà chúng ta đã quen với cảnh bần hàn nghèo túng. Chỉ cần tư tưởng của con không gánh nặng, tinh thần không suy sụp thì mẹ đã hạnh phúc rồi".
Lời của bậc hiền mẫu khiến ông phải thốt lên rằng: "Có một người mẹ như thế, đứa con làm sao không vĩ đại được"?