Hoàng Thái hậu Từ Dũ: Thọ gần 100 tuổi, sống qua 10 đời vua Nguyễn

Sinh thời, Hoàng Thái hậu Từ Dũ là người đoan chính, nhã nhặn, đức độ. Bà sống qua 10 đời vua Nguyễn, thọ gần 100 tuổi, có cách dạy vua Tự Đức độc đáo và lối sống vô cùng giản dị.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Hoàng Thái hậu uy quyền sống qua 10 đời vua Nguyễn

Nghi Thiên Chương Hoàng hậu (1810 - 1902) là thụy hiệu (truy tôn sau khi qua đời) của một mệnh phụ nhà Nguyễn. Bà vốn là Quý phi của Hoàng đế Thiệu Trị, mẹ ruột của Hoàng đế Tự Đức. Sinh thời, bà chưa từng lên ngôi Hoàng hậu nhưng lần lượt được truy tôn làm Hoàng Thái hậu, Thái Hoàng Thái hậu rồi Thái Thái Hoàng Thái hậu. Khi qua đời bà được truy tôn làm Hoàng hậu. Bà thường được biết đến với tôn hiệu Từ Dũ Hoàng Thái hậu (Hoàng Thái hậu Từ Dũ).

Đức Từ Dũ vốn là người đôn hậu, hiền hòa, yêu quý mọi người. Bà tại vị như một bà hoàng đức cao vọng trọng được quần thần kính nể xem như thánh cô trong kinh thành Huế. Từ khi bà trở thành Hoàng thái hậu dưới triều vua Tự Đức năm 1847, cho đến khi băng thệ năm 1902 dưới thời Thành Thái. Danh hiệu của bà sau này cũng được đặt cho bệnh viện sản lớn nhất tại TP Hồ Chí Minh là Bệnh viện Từ Dũ.

hoang-thai-hau-song-qua-10-doi-vua-nguyen-la-ai-0
Tượng đài hoàng thái hậu Từ Dũ tại Bệnh viện Từ Dũ, TP HCM (Ảnh: Bảo tàng lịch sử TP HCM )

về thân thế của Hoàng Thái hậu Từ Dũ, theo sử chép: Bà tên thật là Phạm Thị Hằng, xuất thân từ dòng họ Phạm Đăng thị tại giồng Sơn Quy (Gò Rùa), huyện Tân Hòa, tỉnh Gia Định, về sau thuộc khu vực ngoại thành thị xã tỉnh lỵ Gò Công thuộc tỉnh Gò Công, ngày nay là thị xã Gò Công thuộc tỉnh Tiền Giang. Bà là trưởng nữ của Lễ bộ thượng thư Đức Quốc công Phạm Đăng Hưng, mẹ là Đức Quốc phu nhân Phạm thị.

Lúc nhỏ bà nổi tiếng thông minh, xinh đẹp, hiền hậu. Bà thích đọc sách, thông kinh sử, có đức hiền. Năm 12 tuổi, khi mẹ bà là Phạm Phu nhân lâm bệnh nặng, chỉ thích nằm một mình, tất cả người nhà đều không được gần gũi hầu hạ, bà ngày đêm chăm sóc mẹ. Đến khi mẹ thác, bà ngày đêm khóc thương, giữ tang như người đã trưởng thành khiến bên ngoài tấm tắc khen ngợi.

Năm 14 tuổi, Nhân Tuyên Hoàng thái hậu nghe tiếng hiền, tuyển bà làm Phủ thiếp cho Hoàng trưởng tử Nguyễn Phúc Miên Tông (vua Thiệu Trị), cháu đích tôn của Gia Long. Bà là người có đức trang kính, giữ nết thuận tòng, được Nhân Tuyên Hoàng thái hậu và Thánh Tổ Hoàng đế yêu mến.

Năm 15 tuổi, bà sinh con gái đầu lòng là Diêm Phúc công chúa Nguyễn Phúc Tĩnh Hảo. Năm sau bà sinh con thứ là Nguyễn Phúc Uyên Ý. Công chúa Uyên Ý sinh ra năm Minh Mạng thứ 7 nhưng 3 tuổi chết non. Đến ngày 25/8 năm Kỷ Sửu (22/9/1829), bà sinh con thứ 3 đặt tên là Nguyễn Phúc Thì, sau đổi thành Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, tức vua Tự Đức sau này. 

hoang-thai-hau-song-qua-10-doi-vua-nguyen-la-ai-9

Khi vua Thiệu Trị còn sống, với cương vị là vợ, bà luôn ghi nhớ để khi vua hỏi là thuật lại, không sai một chữ. Khi vua đọc sách đến nửa đêm chưa ngủ, bà vẫn thức hầu hạ không biết mệt mỏi. 

Khi vua Thiệu Trị mất (1847), con bà là Hồng Nhậm được chọn nối nghiệp, tức vua Tự Đức. Theo sách "Chín đời chúa, mười ba đời vua Nguyễn", tuy chủ trương không xen vào việc triều chính, bà Từ Dũ vẫn luôn ở bên con để bảo ban, khuyên nhủ đạo lý làm vua. Bà thường nhắc nhở vua Tự Đức phải cân nhắc, soi xét thật kỹ càng, khi bổ dụng các quan lại "phải dùng những ông quan thanh liêm, có lòng nhân nghĩa để lương dân bớt khổ. Tất cả những lời bà dạy đều được vua Tự Đức khắc in lại gọi là Từ huấn lục (lời huấn của mẹ hiền).

Thấy vua say mê săn bắn, bà nhắc nhở: "Vật cũng như người, bắn chết con trống thời (thì) con mái thương nhớ, bắn con thời con mẹ thảm buồn, rứa thời bắn mà làm chi? Muốn tập bắn thời bắn súng điểu thương cho quen, bắn bia hay hơn. Tự hậu phải bớt bớt đi, chẳng nên sát hại sanh vật”.

Có lần vua Tự Đức mải chơi quên buổi ngự triều, bà giận lắm liền sai người đóng cung Diêm Thọ. Vua phải đứng chờ cả tiếng, sau bà mới gọi vào dạy rằng: "Nước đang có nhiều việc rối, Hoàng đế đã không lo lắng mà còn vui chơi được sao? Biết lỗi với ta chỉ là phụ, biết lỗi với dân mới là chính".

Lần khác cùng vua xem hát bội, thấy cảnh chém giết, bà cũng nhắc nhở: "Sao lại diễn ra quá kỹ cái trò thất đức như vậy? Con giết cha, anh giết em thì còn gì là đạo lý nữa? Nước mình khác, nước người khác, không được bắt chước mà diễn xằng bậy!”.

hoang-thai-hau-song-qua-10-doi-vua-nguyen-la-ai-7

Không những là người mẹ hiền, mẫu nghi thiên hạ giàu lòng trắc ẩn, Hoàng Thái hậu Từ Dũ còn là người sống giản dị, tiết kiệm. Khi cung nhân dâng đè sáp để thắp sáng trong cung Gia Thọ (sau là cung Diên Thọ), bà thường dạy cất bớt đi, khi dồn được nhiều, bà lại sai đem vào dự trữ trong kho của triều đình.

Khi vào ở tại cung Gia Thọ người ta đã sắm sửa đủ thứ nhưng bà nhất định chối từ. Bà nhất quyết chỉ dùng những thứ đồ cũ đã có từ trước đó.

Bà cũng nổi tiếng là người thương dân. Hàng năm đến lễ mừng thăng cấp, mừng thọ của mình, bà đều tìm cách thoái thác hoặc trì hoãn, thực chất là sợ dân khổ. Bà khuyên triều thần: "một sợi tơ, một hột gạo cũng đều là máu mỡ của dân, cho nên lãng phí đã không ích gì, mà lại đáng tiếc lắm vậy, chi bằng cất vào kho để dùng vào việc nước".

Và có một điều không thể không nhắc đến, bà luôn ý thức nâng cao kiến thức văn hóa, xã hội bằng cách đọc sách. Nhờ đó mà bà dễ dàng trao đổi với vua lúc mẹ cùng bàn luận chuyện xã tắc, chuyện sử. Hầu như đọc đến đoạn sử nào bà cũng có lời bình chính xác. Những lời bàn này không phải không hữu ích cho vua Tự Đức khi nghĩ về đạo trị nước.

Những giai thoại ít biết về Hoàng Thái hậu Từ Dũ

Ngày 12/5/1902, Đức Từ Dũ qua đời, hưởng thọ 92 tuổi, được dâng tên thụy là Nghi Thiên Tán Thánh Từ Dụ Bác Huệ Trai Túc Tuệ Đạt Thọ Đức Nhân Công Chương hoàng hậu. Ngày 20/5 năm đó, triều đình thụy là Nghi Thiên Tán Thánh Từ Dụ Bác Huệ Trai Túc Tuệ Đạt Thọ Đức Nhân Công Chương hoàng hậu. Lễ xong, bài vị của bà được thờ ở Biểu Ðức điện trong Xương Lăng, được thờ ở Thế Miếu trong Hoàng thành Huế.

hoang-thai-hau-song-qua-10-doi-vua-nguyen-la-ai-3
Đức Từ Dũ là bậc mẫu nghi thiên hạ đoan chính, giản dị, đức độ, yêu dân như con (Tranh minh họa)

Mặc dù Hoàng Thái hậu Từ Dũ đã qua đời nhưng xung quanh bà còn rất nhiều giai thoại ít người biết:

Đối đãi nhân từ

Nghi Thiên Chương Hoàng hậu vào cung cùng với Lệnh phi Nguyễn Thị Nhiệm - con gái của Kinh Môn quận công Nguyễn Văn Nhơn. Lúc đó địa vị các cung tần đều ảnh hưởng bởi chức tước của cha, khi đó tước của Nguyễn Văn Nhơn cao hơn Phạm Đăng Hưng nên Lệnh phi ở ngôi trên. Nhưng tình cảm như hai chị em, muôn phần yêu mến nhau.

Đối với các con và phi tần của Hiến Tổ Chương hoàng đế, bà cũng muôn phần độ lượng. Như chuyện Phục Lễ công chúa Gia Phúc phạm tội, sau này Hoàng hậu vẫn cho gỡ tội chứ không đầy đọa dù đó là con của cung nhân họ hồ, không phải con đẻ của bà.

Bà dáng điệu khoan thai, nghiêm túc và đoan trang. Nếu chưa tiếp xúc nhiều người cảm thấy đáng sợ, có kẻ lại cho là kiêu. Một trong những người đó đêm nằm mộng được thần nhân mách rằng: "Người ở chính giữa nhà trước, tức là Hoàng hậu, bọn ngươi rất ngu, chớ có khinh thường". Sau này quả là như thế, khi bà dần trở thành Hoàng quý phi cai quản hậu cung.

Cúc áo chạm phượng

Một hôm được Thánh Tổ Nhân hoàng đế ban cho Nghi Thiên hoàng hậu và Lệnh phi mỗi người một cái áo sa cổ thường thêu hoa vàng. Khi yết bái Nhân Tuyên Hoàng thái hậu, mỗi người được Thái hậu ban một chiếc cúc áo vàng, một cái chạm hình phượng, một cái chạm hình cành hoa, nhưng đều được bọc kín bằng bao đỏ, và bà Thuận Thiên khấn rằng: "Ai được cúc áo chạm hình phượng, thì có con trước".

Rồi Thái hậu sai thị nữ đưa Hoàng hậu và Lệnh phi chọn bao, nhưng không được mở ra, để thế mà dâng lên, Hoàng hậu nhường Lệnh phi chọn trước. Khi mở ra, Lệnh phi được cúc chạm hoa, Hoàng hậu được cúc chạm phượng. Quả nhiên bà sinh con đầu lòng là Diên Phúc công chúa Tĩnh Hảo vào năm 15 tuổi, 1 năm sau khi tiến cung.

hoang-thai-hau-song-qua-10-doi-vua-nguyen-la-ai-2
Lăng mộ Hoàng Thái hậu Từ Dũ

Bảo vệ sinh thiên tử

Giai thoại khác cho biết, vào một đêm nọ, Hoàng hậu mộng thấy một thần nhân áo rộng đai to, đầu tóc bạc, lông mày trắng, mang một tờ giấy vàng viết chữ son có đóng dấu và một chuỗi minh châu trao cho, bảo là: "Xem đây để nghiệm về sau". Bà nhận lấy, rồi có thai.

Ngày 25/8 năm Kỷ Sửu (tức 22/9/1929), Hoàng hậu khai hoa nở nhụy, sinh ra hoàng tử Nguyễn Phúc Thì, sau đổi là Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, tức Tự Đức. Quả nhiên giống giấc mộng, người ta cho là hoàng đế là thần nhân phái xuống làm con bà vậy.

Xem thêm: Lời tiên tri kỳ lạ về số mệnh vị Hoàng Thái hậu cuối cùng của triều Nguyễn

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Nam Phương Hoàng hậu - người phụ nữ có nghi lễ đăng quang hoành tráng nhất lịch sử triều Nguyễn cuối cùng lại chết cô đơn nơi xứ người. Mộ phần của bà được đặt tại một vùng quê miền Trung nước Pháp.

Thăm nơi an nghỉ của Nam Phương Hoàng hậu - người phụ nữ có '1 - 0 -2' trong lịch sử triều Nguyễn
0 Bình luận

Nam Phương Hoàng hậu đã trút hơi thở cuối cùng khi bác sĩ chưa kịp đến thăm bệnh. Trong đám tang của bà không có mặt cựu hoàng Bảo Đại.

Chuyện chưa kể về phút lâm chung Nam Phương Hoàng hậu
0 Bình luận

Quyết lấy người đẹp Tiền Giang Nguyễn Hữu Thị Lan về làm vợ, vua Bảo Đại khi về Huế đã chống lại cuộc hôn nhân hoàng tộc được sắp đặt. Nhà Vua tuyên bố: "Lấy vợ cho ta hay cho triều đình?"

Cuộc đời Nam Phương Hoàng hậu và những sự thật ít được tiết lộ
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Anh tài xế nhanh trí chặt cây đổ do mưa dông, giải tỏa ùn tắc trên phố Hà Nội

Lúc đi lấy hàng tại phố Lê Trọng Tấn (Hà Nội), nam tài xế bắt gặp một cành cây đổ giữa đường do mưa dông, gây ra ùn tắt nghiêm trọng nên đã nhanh trí mượn dao, một mình chặt cành giải phóng tuyến đường.

Đăng Dương
Đăng Dương 6 ngày trước
Chân dung 2 người Việt nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao cứu sống 2 trẻ nhỏ chới với giữa biển ở Nhật

Thấy 2 em nhỏ chới với giữa biển, Mạnh Tuấn và Quốc Đạt (người Việt Nam ở Nhật Bản) đã nhanh trí dùng săm xe đạp làm phao, bơi ra ứng cứu, đưa các em an toàn vào bờ.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Phó trưởng công an xã ở Nghệ An quyên tiền xây tặng 2 căn nhà kiên cố giúp gia đình nghèo có chỗ ở ấm cúng

Về nhận nhiệm vụ ở nơi khó khăn, thấy 2 hộ dân phải ở trong căn nhà tạm bợ, phó trưởng công an xã đã đi vận động, quyên tiền xây tặng 2 ngôi nhà kiên cố cho bà con có chỗ ở mới ấm cúng hơn.

Hải An
Hải An 13/08
Đường sạt lở, người dân trong làng dùng võng gánh cụ bà băng rừng đi cấp cứu

Lũ lớn khiến đường đi sạt lở, thấy cụ bà có dấu hiệu kiệt sức, người dân trong làng đã dùng võng gánh, vượt đường rừng để đến Trạm Y tế dã chiến ở trung tâm xã Mỹ Lý để cấp cứu và điều trị.

Hải An
Hải An 12/08
Chân dung tài xế taxi cứu sống bé trai bị cát vùi ở Côn Đảo: “Việc mình cứu người là tự nhiên, ai gặp tình huống đó cũng sẽ làm như vậy thôi!”

Bé trai bị vùi trong hố cát sâu ở đặc khu Côn Đảo khi chơi cùng nhóm bạn đã may mắn được tài xế taxi Lê Văn Tý Hon và du khách hợp sức đào bới, đưa ra an toàn.

Hải An
Hải An 09/08
4 mẹ con bị gió dông quật ngã cảm thấy ấm lòng trước sự giúp đỡ của người đàn ông xa lạ

Gặp 4 mẹ con bị gió dông quật ngã giữa đoạn đường vắng vẻ, người đàn ông ở Ninh Bình đã ngay lập tức dừng xe giúp đỡ, hỗ trợ đưa các cháu nhỏ về đến tận nhà. Câu chuyện ấm lòng được chia sẻ trên mạng xã hội đang thu hút sự chú ý của nhiều người.

Xúc động hình ảnh hàng trăm giáo viên tình nguyện đến các trường miền núi Nghệ An để hỗ trợ dọn dẹp bùn đất sau lũ

Những ngày qua, hàng trăm giáo viên của các trường học vùng xuôi đã tình nguyện đem theo cuốc, xẻng lên các điểm trường miền núi Nghệ An để hỗ trợ dọn dẹp bùn đất sau lũ.

Ấm lòng trước khoảnh khắc công an dựng “hàng rào người” đưa sản phụ Nghệ An vượt dòng nước chảy xiết đi sinh

Mới đây tại Nghệ An, hàng chục chiến sĩ công an đã dùng thân mình tạo thành “hàng rào” giữa dòng nước xiết để đưa sản phụ vượt suối đến trung tâm y tế sinh con an toàn.

Hải An
Hải An 02/08
Cha và con gái 6 tuổi may mắn được cứu sống sau khi trôi dạt 13 giờ trên biển Hà Tĩnh

Trong lúc dùng thuyền nhỏ để vui chơi, người cha và con gái 6 tuổi ở Hà Tĩnh bị sóng đẩy trôi dạt trên biển suốt 13 tiếng, may mắn được một tàu vận tải phát hiện và cứu sống.

Hải An
Hải An 01/08
Xúc động khoảnh khắc y bác sĩ đỡ đẻ cho sản phụ giữa đường núi Nghệ An

Đường bị chia cắt, sạt lở nghiêm trọng khiến sản phụ Pịt Thị Hiền không đến được bệnh viện, trước tình huống khẩn cấp các y bác sĩ Trạm Y tế Mường Xén đã đỡ đẻ cho sản phụ ngay giữa đường.

Hải An
Hải An 31/07
60 thợ điện đổ về vùng lũ Nghệ An để hỗ trợ bà con sửa chữa đồ dùng miễn phí

Nước lũ vừa rút nhiều thợ điện tử, điện lạnh đã nhanh chóng di chuyển đến các khu vực bị ảnh hưởng giúp người dân sửa chữa miễn phí máy giặt, tủ lạnh,…

Hải An
Hải An 28/07
Học sinh, sinh viên cả nước sẽ được hỗ trợ 50% mức đóng BHYT thay vì 30% như trước

Từ 1/7,  học sinh, sinh viên cả nước sẽ được hỗ trợ 50% mức đóng bảo hiểm y tế, thay vì chỉ 30% như trước. Đây là điểm mới quan trọng trong nghị định 188/2025 của Chính phủ.

Hải An
Hải An 26/07
Viettel cộng tài khoản, mở roaming, chuẩn bị drone phát sóng cho vùng lũ ở Nghệ An

Tổng Công ty Viễn thông Viettel (Viettel Telecom) cho biết vừa hoàn thành việc cộng tiền vào tài khoản cho 31.000 khách hàng tại các khu vực bị cô lập do lũ lụt ở Nghệ An.

Science Fair 2025: Chuyến phiêu lưu kỳ thú đến vùng đất khoa học

Vào  ngày 03/08/2025 sắp tới, COSMOS chính thức tổ chức sự kiện khoa học thường niên SCIENCE FAIR 2025 , chia sẻ những kiến thức, trải nghiệm bổ ích và lan tỏa tình yêu khoa học đến cho các bạn trẻ trên địa bàn thành phố Hà Nội và bất cứ ai có niềm đam mê với bộ môn này. 

Nối dài chuyến bay nghĩa tình: Hơn 30 tấn hàng cứu trợ được trực thăng đưa đến vùng lũ Nghệ An

Những chuyến bay cứu trợ mang theo nhu yếu phẩm, mì gói, nước sạch… được chuyển kịp thời tới bà con vùng lũ Nghệ An đang bị ngập lụt, chia cắt.

Hải An
Hải An 25/07
PC Right 1 GIF
Đề xuất