Quy định về lệ trồng cây của người xưa: "Phép màu" cho mùa xuân thêm "xuân"

Các tư liệu lịch sử chép về lệ trồng cây từ thời Lý, thời Nguyễn giúp hậu thế có cái nhìn sâu sắc hơn về ý nghĩa của việc trồng cây.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Theo Bảo tàng lịch sử quốc gia, tương truyền, từ đời Lý đã có quy định về việc trồng cây. Các quan ở kinh đô mỗi người phải trồng 1 cây hòe trên con đường từ hoàng thành đến bến Đông. Do đó mà thành tên Hòe Nhai, tức là đường cây hòe.

Cũng bắt nguồn từ phong tục trồng cây thời Lý, con đường đi qua khu vực có nhiều phủ đệ của các vương hầu quý tộc trồng nhiều cây liễu - đây là loài cây biểu tượng cho hình ảnh vương giả. Chính vì thế mà con đường này có tên là Liễu Giai (tức đường trồng cây liễu). Đường thuộc quận Ba Đình, Hà Nội ngày nay.

Chưa hết, vào năm Thuận Thiên thứ 2 (1429), vua Lê Thái Tổ có chỉ dụ buộc các quan trồng cây, trồng hoa. Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: "Cho Đô tổng quản và Quản lĩnh các đạo cùng quan viên ở các phường trong kinh thành rằng: Hiện nay, phần đất của các quan và phủ đệ của công hầu trăm quan đã có phần nhất định, nên trồng cây, trồng hoa và các loại rau đậu, không được để hoang, ai không theo thì mất phần đất của mình”.

Dieu-it-biet-ve-le-trong-cay-cho-mua-xuan-them-xuan-cua-nguoi-xua
Thẻ bài treo cây với một mặt khắc dòng chữ “Kinh cơ Thủy sư Hữu doanh nhất vệ Chưởng vệ Nguyễn Doãn thực” (Nguyễn Doãn, Chưởng vệ của vệ thứ nhất thuộc Hữu doanh của thủy quân tại kinh đô trồng), một mặt là “Thiệu Trị lục niên Bính Ngọ” (Năm Thiệu Trị thứ 6, Bính Ngọ, tức 1846) (ảnh sưu tầm)

Các vua nhà Nguyễn cũng có cách làn độc đáo đem lại "phép màu" cho cây. Cụ thể, để chuẩn bị cho lễ tế trời đất ở Nam Giao vào ngày Đinh Mùi, tháng 2 năm Minh Mệnh thứ 15 (1834), trước một ngày, vua Minh Mệnh đến Trai Cung, thân trồng 10 cây thông ở 2 bên tả hữu Trai Cung, rồi treo thẻ đồng ở trên cây, thẻ đồng khắc bài minh do vua soạn để truyền lâu dài. 

Tiếp đó, sai các hoàng tử, tước công, mỗi người trồng 1 cây thông cũng có thẻ đồng khắc ghi tước mình (về sau, ở Kinh, từ tứ phẩm ấn quan phòng trở lên và các quan ở địa phương về Kinh dự Lễ Tế Giao đều được trồng cây, cũng có thẻ đồng khắc tên họ và ngày tháng).

Vào ngày lễ tế giao hàng năm, các hoàng tử, hoàng đệ, theo lệ có trồng cây thông và mỗi người được cấp một tấm thẻ đồng để treo vào cây. 

Châu bản triều Nguyễn ghi chép cụ thể về nhân ngày lễ Nam Giao, các hoàng tử từ 7 tuổi trở lên, hoàng đệ từ 10 tuổi trở lên mà chưa trồng cây thông sẽ được kê khai vào danh sách, chờ nhà vua châu khuyên (lựa chọn) để tuân theo thực hiện.

Trong mỗi dịp đại lễ, các hoàng thân vương công và các viên quan ở Kinh - văn từ Biện lý, võ từ Chưởng vệ trở lên cũng được vinh dự theo lệ trồng cây thông ở Nam Giao và được chế cấp thẻ để treo. Hằng năm, mỗi cây thông sẽ được đo xem hiện tại lớn hơn năm trước bao nhiêu, tất cả đều được kê khai cụ thể.

Dieu-it-biet-ve-le-trong-cay-cho-mua-xuan-them-xuan-cua-nguoi-xua-0
Châu bản triều Nguyễn cho biết thông tin trên thẻ treo cây: một mặt khắc năm trồng cây, một mặt khắc tên hoàng tử trồng (Trung tâm Lưu trữ quốc gia I)

Sau tiết đông chí, hai bộ lễ, Binh cùng đến xem xét kiểm tra cây thông mới trồng rồi phân biệt xem viên nào chăm chỉ, viên nào lười biếng để khen thưởng và trừng phạt. Viên nào bị cách chức, giáng cấp thì sẽ gỡ thẻ ấy ra, số lượng bao nhiêu, đều được kê khai đầy đủ vào danh sách.

Vào năm Thành Thái thứ 9 (1897), Bộ Lại, Bộ Binh trình về việc các quan văn, võ, ấn quan mới thăng chức được trồng cây là 25 viên quan. Số bị giáng chức, phải gỡ thẻ là 2 viên. 

Sau khi tiến hành kiểm tra, những cây bị nghiêng đổ, khô héo đều được trồng thay thế bằng cây khác, chẳng hạn, năm Tự Đức thứ 20 (1867), theo Bộ Công, mặt sau Trai cung có 2 cây tùng, vâng mệnh Thánh trồng trong những năm Minh Mệnh, Thiệu Trị, hiện nghiêng đổ nên Bộ cho chọn 2 gốc tùng tốt tươi đợi đến trước ngày lễ Nam Giao sẽ tiến hành trồng lại. 

Cuối cùng, xin dẫn lại một bình luận thú vị của nhà nghiên cứu người Pháp L. Cadière (1869 - 1955), khi ông ngắm nhìn rừng thông quanh đàn Nam Giao: “Tấm biển cài trên cây đảm bảo đời sống cho cây. Đố ông quan nào chịu nổi tấm biển tên mình treo trên một cây khô héo vào dịp tế Giao? Nếu điều ấy xảy ra và đức vua lỡ trông thấy, thì ông quan nào đấy không chỉ chịu tủi nhục mà rất có thể sẽ đón nhận những hậu quả tai hại! Thật ra, qua việc ngỡ chừng nhỏ nhặt ấy, vua Minh Mạng đã thể hiện tầm chính trị nhìn xa trông rộng. Với sự thận trọng nhằm duy trì và phát triển cây xanh, vấn đề ngài từng quan tâm thể hiện, hẳn đem lại những hướng dẫn thực tiễn quý báu cho các cơ quan nông lâm nghiệp ngày nay!”.

(Theo Bảo tàng quốc gia)

Xem thêm: Cao Bá Quát và vụ sửa bài thi chấn động sử Việt: Tiếc nhân tài nhưng không tiếc mạng mình

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Vua Trần Thánh Tông chính là "nam thần" có profile cực khủng trong lịch sử Việt Nam. Không chỉ anh minh lỗi lạc mà gia thế của ông cũng vô cùng cao quý.

Vua Trần Thánh Tông - 'nam thần' có profile cực khủng trong sử Việt, đánh bay mọi nam chính ngôn tình
0 Bình luận

Sử chép, vua Lê Đại Hành là 1 người nổi danh về thủy chiến. Tài dùng thủy binh của vua được thể hiện rõ nét nhất qua trận đánh quân Tống năm 981.

Sử Việt chắc khó có ai dụng thủy binh đỉnh cao như vua Lê Đại Hành
0 Bình luận

Từ một cô gái Đắk Lắk bị chế nhạo vì vốn tiếng Anh ít ỏi, chị Nguyễn Thục Quyên vươn lên trở thành nhà khoa học quyền lực top 1 thế giới. Sau 32 năm, Giáo sư Quyên hồi hương mang theo khát vọng định vị Khoa học Việt Nam trên bản đồ thế giới. 

Nguyễn Thục Quyên - giáo sư Việt xa quê 32 năm: Từ bị cười nhạo vì tiếng Anh kém cỏi và cú lột xác thành nhà khoa học quyền lực top 1 thế giới
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Đội cấp cứu bệnh viện Gia Lai vượt 100km cứu em bé sơ sinh người Lào

Ngay khi nhận được thông tin, đội cấp cứu ngoại viện của Bệnh viện Đại học Y Dược – Hoàng Anh Gia Lai đã vượt quãng đường dài hơn 100km đến khu vực cửa khẩu giáp biên giới để cứu em bé sinh non tại tỉnh Atapu (Lào).

Hải An
Hải An 6 giờ trước
Cả nước có 9 thủ khoa đạt điểm tuyệt đối 30/30 trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 có 8 thí sinh đạt điểm tuyệt đối tổ hợp A00 (Toán, Lý, Hóa) và một thí sinh khác đạt mức này ở tổ hợp B00 (Toán, Hóa, Sinh).

Hải An
Hải An 2 ngày trước
Hỗ trợ người khiếm thị “chạm” nghệ thuật kịch sân khấu bằng mô hình 3D

Từ trăn trở “nghệ thuật dành cho rất cả mọi người”, một hành trình ý nghĩa hỗ trợ người khiếm thị tận hưởng trọn vẹn những vở kịch sân khấu đã được bắt đầu từ dự án “Từ tai đến mắt”.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Đội tuyển Việt Nam giành 4 huy chương vàng Olympic Hóa quốc tế 2025

Trong cuộc thi vàng Olympic Hóa quốc tế 2025, cả 4 học sinh Việt Nam đều giành huy chương vàng, trong đó có 2 em lọt top 10.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Danh sách 39 trường đại học miễn hoàn toàn học phí cho sinh viên

Dưới đây là danh sách 39 trường đại học miễn phí học phí cho mọi sinh viên theo học. Quý phụ huynh và học sinh có thể tham khảo.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Bé gái 2 tuổi bị bỏng 60% được cứu sống nhờ ghép da từ mẹ

Bé gái 2 tuổi bị bỏng nặng đến 60%, nhập viện trong tình trạng nguy kịch đã được Bệnh viện Nhi Đồng 2 ghép da cứu sống từ chính da của mẹ ruột.

Đăng Dương
Đăng Dương 4 ngày trước
Xúc động khoảnh khắc con trai gả mẹ 53 tuổi đi lấy chồng: “Dù ở độ tuổi nào, ai cũng xứng đáng có được những hạnh phúc riêng của mình”

Trong ngày cưới, người con trai đã chủ động trao tặng nhẫn vàng, kiềng vàng và bày tỏ lời cảm ơn, biết ơn vì công sinh thành, nuôi dưỡng, cũng như chúc phúc cho mẹ.

Thanh Tú
Thanh Tú 7 ngày trước
Mùa hè tình nguyện đặc biệt của những bạn trẻ Mỹ tại Việt Nam

Dù chỉ mới 16,17 tuổi và không phải là những thợ xây chuyên nghiệp nhưng nhóm bạn trẻ đến từ Mỹ đã không ngại ngần xắn tay áo, khiêng gạch, trộn xi măng giúp người dân Quảng Ngãi xây nhà tình nghĩa.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Hà Nội chi 3.000 tỷ hỗ trợ bữa trưa cho học sinh tiểu học

Từ năm học 2025-2026 tới đây, 768.000 học sinh tiểu học ở Hà Nội, gồm cả công lập và tư thục, sẽ được hỗ trợ 20.000-30.000 đồng bữa ăn trưa mỗi ngày.

Hải An
Hải An 7 ngày trước
Nam sinh đưa em đến điểm thi nhờ người trông hộ đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội

Nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng được biết đến với khoảnh khắc đưa em gái đến điểm thi nhờ anh chị tình nguyện viên trong hộ để vào thi lớp 10 đã trúng tuyển vào trường THPT top đầu Hà Nội.

Hải An
Hải An 09/07
Tin vui: Toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí từ năm 2026

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng.

Hải An
Hải An 09/07
Ông ngoại Hà Nội một tay chăm cháu 7 tháng tuổi từ A đến Z khiến cộng đồng mạng trầm trồ

Nhìn khoảnh khắc ông ngoại U70 chăm sóc cháu nhỏ từ bế ru, cho ăn, quấy cháu,… đến chơi cùng cháu cả ngày với thái độ ân cần, yêu thương khiến ai cũng xúc động và ngưỡng mộ.

Hải An
Hải An 08/07
Cảnh sát Hà Nội huy động ca nô giải cứu nữ sinh viên chới với dưới sông Hồng

Nhận được thông tin một nữ sinh viên nhảy cầu Vĩnh Tuy, chới với dưới dòng nước xiết ở sông Hồng, Cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời huy động ca nô để giải cứu.

Khoảnh khắc ấm lòng: CSGT kịp thời hỗ đưa tài xế đột quỵ trên cao tốc đi cấp cứu

Phát hiện tài xế xe cẩu bất tỉnh trong cabin trên cao tốc Pháp Vân – Cầu GIẽ, CSGT đã ngay lập tức mở đường, hỗ trợ đưa nạn nhân tới bệnh viện cấp cứu.

Không chờ đủ thủ tục, bác sĩ quyết định phẫu thuật khẩn cấp cho chàng trai “vô danh, ví rỗng”

Chàng trai 20 tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, không giấy tờ, không người thân. Không chờ đủ thủ tục, các bác sĩ quyết định mổ khẩn cầu để cứu người trong thời gian vàng.

Hải An
Hải An 05/07
PC Right 1 GIF
Đề xuất