Thay đổi tâm trạng của Tràng vào buổi sáng sau khi "nhặt vợ" và Chí Phèo vào buổi sáng sau khi gặp Thị Nở

ĐỀ BÀI:

Cảm nhận của anh/chị về sự thay đổi trong tâm trạng, nhận thức của Tràng vào buổi sáng sau khi "nhặt vợ" (trong tác phẩm Vợ nhặt - Kim Lân). Từ đó liên hệ với tâm trạng của Chí Phèo vào buổi sáng sau khi gặp Thị Nở (trong Chí Phèo - Nam Cao) để thấy được chiều sâu nhân đạo trong ngòi bút của Kim Lân và Nam Cao khi viết về số phận bất hạnh của người nông dân trước cách mạng tháng Tám.

DÀN Ý CHI TIẾT:

a. Khái quát về tác giả tác phẩm 

- Kim Lân là nhà văn của người nông dân, là cây bút của đồng ruộng. Tác phẩm của Kim Lân thể hiện sự am hiểu sâu sắc cảnh ngộ và tâm lí những người ở thôn quê: dù cuộc sống có tăm tối đến đâu họ vẫn yêu thương đùm bọc nhau, vẫn hi vọng vào tương lai. Diễn biến tâm lí của Tràng sau khi “nhặt vợ” trong truyện ngắn Vợ nhặt thể hiện rất rõ điều đó.

- Cùng viết về đề tài người nông dân trước cách mạng tháng Tám, Chí Phèo của Nam Cao cũng là một kiệt tác bất hủ. Nếu cuộc gặp gỡ với thị khiến Tràng có sự đổi thay kì diệu trong tâm trạng và nhận thức thì cuộc gặp gỡ với Thị Nở cũng khiến Chí Phèo bừng lên khát vọng được sống lương thiện.

=> Qua diễn biến tâm trạng của Tràng và Chí Phèo, ta nhận thấy chiều sâu nhân đạo trong ngòi bút của Kim Lân và Nam Cao khi viết về số phận bất hạnh của người nông dân trước cách mạng tháng Tám.

b. Cảm nhận về sự thay đổi trong tâm trạng và nhận thức của Tràng:

- Khái quát: Tràng vốn là một chàng trai thô kệch, xấu xí, nghèo khổ, lại là dân ngụ cư. Anh đang cũng như bao người khác đang là nạn nhân của nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu (1945). Trong hoàn cảnh mình không biết có nuôi nổi không ấy, Tràng bỗng nhiên lấy vợ. Hành động tưởng như liều lĩnh ấy ngờ đâu lại mở ra một cuộc sống hoàn toàn khác với Tràng.

- Khi Tràng tỉnh dậy vào buổi sáng hôm sau, một cảm giác lạ đang ngập tràn trong anh. Tràng thấy "trong người êm ái như từ giấc mơ đi ra". Việc có vợ vẫn hình như không phải. Hạnh phúc như một thứ men say làm anh lâng lâng hạnh phúc!

- Tràng bước ra sân và nhận thấy xung quanh mình có cái gì đổi mới. Nhà cửa, sân vườn, lối đi được quét dọn sạch sẽ. Thấy bà mẹ rẫy cỏ, vợ mình quét tước nấu nướng, cảnh tượng diễn ra thật bình thường nhưng đổi với Tràng nó thật cảm động thấm thía biết bao => Sự thay đổi về quang cảnh ngôi nhà làm Tràng có sự trưởng thành hơn về nhận thức:

+ Tràng bỗng thấy thương yêu, gắn bó với gia đình lạ lùng: ngôi nhà dù nghèo khó nhưng nó vẫn là tổ ấm che mưa che nang cho cả gia đình anh. Hai chữ tổ ẩm ấn chứa niềm hạnh phúc lớn lao mà bấy lâu. nay anh nông dân nghèo khổ dẫu mong ước nhưng chưa bao giờ chạm tay đến được.

+ Không chỉ thấy thương yêu, gắn bó, Tràng còn ý thức được trách nhiệm với gia đình của mình: Hẳn sẽ cùng vợ sinh con đẻ cái ở đây, Tràng xăm xăm chạy ra giữa sân, hẳn cũng muốn làm một việc gì để dự phẩn tu sửa lại căn nhà. Bước chân xầm xầm thật khỏe khoắn, tự tin, khác hẳn bước đi ngật ngưỡng mở đầu tác phẩm. Tu sửa ngôi nhà nghĩa là Tràng và gia đình mình không chấp nhận cuộc sống tạm bợ nữa, là chuẩn bị cho cuộc sống lâu dài. Họ bướng bỉnh tuyên chiến với nạn đói. 

=> Lần đầu tiên trong đời Tràng thấy mình “nên người Nên người là điều cực kỳ quan trọng đối với những ai bị cuộc sống đẩy vào tình cảnh không được làm người.

- Trong bữa cơm ngày đói, nghe lời người vợ kể chuyện Tràng nhớ đến “lả cờ đô ” của đoàn người đói kéo nhau đi cướp kho thóc Nhật, Tràng hỏi vợ như để xác minh điều mình đã biết “Việt Minh phải không" => Một tương lai gần đang vẫy gọi Tràng: Trong một ngày không xa chắc chắn Tràng, vợ Tràng, bà cụ Tứ sẽ hòa vào đoàn người cùng khổ kia đi đòi quyền sống, Sự đổi đời chưa thực sự diễn ra nhưng ánh hồng của cuộc đời mới đã thấp thoáng. Đó là hình ảnh của một nông thôn Việt Nam đã thức tỉnh với những cuộc chống thuế, phá kho thóc Nhật.

=> Vậy là, cái nạn đói khủng khiếp như một cơn lũ lớn cuốn đi biết bao sinh mạng nhưng nó cũng đã đem đến cho Tràng một người vợ, một mái ấm gia đình, Tình người đã đưa người con gái ấy về nhà Tràng nhưng tình người cũng đã đưa Tràng về bến lành của cõi nhân sinh.

c. Liên hệ với diễn biến tâm lý của Chí Phèo vào buổi sáng sau khi gặp Thị Nở để thấy được chiều sâu nhân đạo trong ngòi bút của Kim Lân và Nam Cao:

- Tâm trạng của Chí Phèo sau khi tỉnh dậy: Cuộc gặp gỡ với Thị Nở có sức mạnh diệu kì làm Chí Phèo dần dần tỉnh rượu, rồi tỉnh ngộ, nhận ra tình trạng thê thảm của bản thân hắn thấy hẳn đã già mà vẫn còn cô độc. Trước sự chăm sóc chân thành của Thị Nở, Chí Phèo bỗng thấy: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao”

- Chiều sâu nhân đạo trong ngòi bút của Kim Lân và Nam Cao:

-  Qua sự biến đổi tâm trạng của Tràng và Chí Phèo, ta thấy cả Kim Lân và Nam Cao đều là những nhà văn có niềm tin yêu vào bản chất tốt đẹp của người nông dân. Dù cuộc sống khốn cùng đến đâu họ vẫn thương yêu, đùm bọc nhau, vẫn khát khao hạnh phúc, khát khao lương thiện. Các nhà văn cũng đề cao và ngợi ca sức mạnh của tình người chân thành trong sáng. Sự đổi thay trong tâm trạng, nhận thức của Tràng và Chí Phèo chính là nhờ sức mạnh to lớn ấy.

+ Tuy nhiên, do thời điểm sáng tác khác nhau nên tư tưởng nhân đạo của Kim Lân và Nam Cao cũng có những điểm riêng biệt:

++ Diễn biến tâm lí của Chí Phèo là hành trình thức tỉnh, khao khát trở lại làm người lương thiện. Qua đó thấy được khát vọng lương thiện của những người nông dân bị lưu manh tha hóa. Tuy nhiên, cuối cùng khát vọng của Chí Phèo vẫn bị chặn đứng. Điều ấy phản ánh sự bế tắc trong tư tưởng của Nam Cao trong việc tìm đường giải thoát cho nhân vật. Đó cũng là sự bế tắc của nhiều nhà văn hiện thực trước cách mạng tháng Tám.

++ Kim Lân sáng tác Vợ nhặt khi kháng chiến chống Pháp đã kết thúc thắng lợi, ánh sáng của Đảng đã giúp nhà văn có cái nhìn mới về tương lai của người nông dân. Tràng trưởng thành, vững vàng hơn, nhiều lần nghĩ tới lá cờ đỏ của Việt Minh dẫn đầu đoàn người đói đi cướp kho thóc Nhật. Đó là cái nhìn lạc quan chỉ có được ở lớp nhà văn đã thức tỉnh, được giác ngộ Cách mạng. 

(Nguồn: Thưởng thức sách)

Xem thêm: Nước mắt Chí Phèo và tài nghệ của nhà văn hiện thực nhân đạo chủ nghĩa