5 bước bày trí bàn thờ Tết 2021 chuẩn phong tục cổ truyền Việt Nam

5 bước bày trí bàn thờ Tết 2021

Các bước bày trí bàn thờ Tết 2021 được Giáo sư, tiến sĩ Bùi Quang Thanh - Chuyên gia Văn hóa dân gian của Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam chia sẻ:

Bước 1: Lau dọn bàn thờ bằng khăn mới và rượu gừng

Dọn bàn thờ (bao sái bàn thờ" thể hiện sự hiếu nghĩa, thành tâm của con cháu đối với ông bà tổ tiên. Theo văn hóa người Việt, bất cứ khi nào thấy bàn thờ chưa được trang nghiêm thì gia chủ cần phải lau dọn. 

Người lau dọn phải là đàn ông - người đứng đầu gia đình, có tiếng nói quan trọng trong nhà. Trước khi lau dọn, gia chủ cần tắm gội sạch sẽ, ăn mặc chỉnh tề, thắp hương xin phép tiến hành lau dọn. 

Theo ông Thanh, có những gia đình cẩn thận đến mức khi lau dọn dùng khăn quấn che mặt để tránh thở trực tiếp vào bàn thờ. Bởi theo quan niệm, thở vào bàn thờ sẽ làm ô uế không gian linh thiêng nhất trong nhà. 

Khi lau dọn gia chủ phải sử dụng khăn mới, lau từ cao xuống thấp. Dùng rượu gừng để lau bàn thờ và tuyệt đối không được xê dịch chân nhang đã tỉa trước đó. Với những trường hợp buộc phải xê dịch thì cần thắp hương báo cáo tổ tiên. Sau khi tỉa chân nhang, cần trịnh trọng đặt về đúng vị trí ban đầu. Hương tỉa theo số lẻ. Số hương còn lại của năm cũ thì đốt thành tro, tránh vứt ở những nơi ô uế, mất vệ sinh.

Bước 2: Bày mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả được xem là nét đặc trưng không thể thiếu trong Tết cổ truyền. Theo quan niệm Á Đông, ngũ quả tức là 5 loại quả được dâng lên bàn thờ tổ tiên với 5 màu sắc khác nhau, tượng trưng cho ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Ngoài ra cũng có quan niệm, mâm ngũ quả tượng trưng cho 5 điều con người ước mong có được gọi là ngũ phúc: Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh. Con số 5 theo tín ngưỡng dân gian là con số của sức sống, sự thành đạt, vẹn tròn.

Tuy nhiên, tùy theo từng vùng miền mà có cách lựa chọn 5 loại quả khác nhau:

- Người miền Bắc bày trí mâm ngũ quả gồm có chuối xanh, bưởi (hoặc phật thủ), đào, hồng, cam, quýt.

- Người miền Nam bày mâm ngũ quả gồm có xoài, cam, dưa (thơm), đu đủ, sung, mãng cầu, dưa dấu. Cách bày trí này thể hiện mong ước của gia đình:  Đu đủ (no đủ), sung (sung túc, giàu có), xoài (đủ tiền tiêu xài),... 

- Người miền Trung bày mâm ngũ quả khá đơn giản, đa số các loại quả là của nhà trồng được. Chủ yếu là dưa hấu, cam, hồng, đu đủ, bưởi, cam.

Dù các loại quả có khác nhau nhưng mọi gia đình bày mâm ngũ quả để thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, hướng về cội nguồn và cầu mong 1 năm mới an khang, hạnh phúc.

Bước 3: Cắm hoa trên bàn thờ

Hiện nay nhiều gia đình rất chú trọng đến việc bày hoa Tết trên bàn thờ, đó là những loại hoa sa sỉ, tốn tiền, thậm chí cả hoa giả. Song giáo sư Thanh khuyên, việc cắm hoa giả là không nên bởi tên gọi của nó đã không thể hiện sự thành kính của con cháu với ông bà tổ tiên.

Ngoài ra, theo quan niệm, trên bàn thờ tổ tiên không cắm các loại hoa: Hoa ly (đồng âm với sự chia ly); hoa lay ơn (thể hiện tình cảm trai gái, thường dùng trong đám cưới); hoa lan (theo quan điểm dân gian thể hiện sự đỏng đảnh của người phụ nữ), hoa loa kèn (thể hiện sự ba hoa bởi miệng rộng). Theo giáo sư Thanh, cũng không nên mang hoa dại ven đường lên bàn thờ. 

Ngoài ra, bàn thờ là nơi thanh tinh, không nên treo đèn nhấp nháy, lòe loẹt. 

Bước 4: Cỗ mặn

Một số gia đình thờ Phật trên bàn thờ gia tiên nên phải đặt ở vị trí cao nhất. Ở những gia đình dành riêng một nơi phục vụ cho việc thờ tự thì bàn thờ tam cấp (tầng 3), nhị cấp (tầng 2) thường được ưu tiên sử dụng. Không nên bày biện đồ cúng mặn ở tầng cao nhất của bàn thờ vì liên quan đến sát sinh, điều ấm kỵ trong đạo Phật. Ở tầng trên cùng có thể đặt hoa quả, bánh kẹo hoặc đồ chay.

Bước 5: Đặt 2 cây mía bên bàn thờ

Ngoài mâm ngũ quả, bên cạnh bàn thờ gia tiên còn đặt 2 cây mía còn nguyên lá và rễ. Theo giáo sư Thanh, mía có nhiều khúc, được kết nối với các mắt ở giữa hai khúc, dân gian quan niệm mía tượng trưng cho sự kết nối âm dương và giao hòa trời đất. Mía ngọt đặt hai bên còn thể hiện một năm ngọt ngào êm, ấm.

Ngoài ra, mía còn giống như đòn gánh, chờ thành thành quả lao động của gia đình trong năm để gửi đến ông bà tổ tiên. Theo ông Thanh, mía được xem là thứ "vũ khí" tượng trưng để xua đuổi tà ma, cô hồn trên chặng đường ông bà về nhà đón Tết với con cháu.

Tổng hợp 15 phong tục truyền thống trong Tết cổ truyền của người Việt

Tết cổ truyền là ngày lễ quan trọng nhất của người Việt. Trong dịp này có nhiều phong tục truyền thống và có ý nghĩa nhằm cầu mong một năm mới an lành, an khang, thịnh vượng. Trong những ngày trước, trong và sau Tết sẽ có những phong tục sau:

- Cúng ông Công ông Táo (23 tháng Chạp)

- Gói bánh chưng

- Chơi hoa Tết

- Bày mâm ngũ quả

- Lau dọn nhà cửa

- Thăm mộ tổ tiên

- Cúng Tất niên

- Đón giao thừa

- Hái lộc

- Xông đất

- Xin chữ

- Dựng cây nêu ngày Tết

- Chúc tết và mừng tuổi

- Xuất hành

- Đi lễ chùa đầu năm.

Dự báo thời tiết Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021 miền Bắc