Sự thật bất ngờ về câu nói "mọi con đường đều dẫn đến thành Rome"

Đế chế La Mã là gì?

Đế quốc La Mã là chính quyền nối chế độ cộng hoà của La Mã cổ lấy hoàng đế làm lãnh tụ, thống trị lãnh thổ khắp quanh Địa Trung Hải ở châu Âu, Bắc Phi và Tây Á. Từ lúc Caesar Augustus lên ngôi đến Khủng hoảng thế kỷ 3, Đế quốc do một hoàng đế trị, lấy Ý làm mẫu quốc, La Mã làm kinh đô (27 TCN – 286). Về sau được chia thành Đế quốc Tây La Mã, ban đầu đóng đô ở Milan, sau này ở Ravenna, và Đế quốc Đông La Mã, ban đầu ở Nicomedia, sau này ở Constantinopolis, do nhiều hoàng đế cùng trị. Trên danh nghĩa thì La Mã vẫn là thủ đô của cả Đông lẫn Tây đến năm 476 CN, lúc kinh đô cả nước dời về Constantinopolis (người Hy Lạp cổ đại gọi là Byzantium) sau khi Ravenna thất thủ dưới rợ German của Odoacer và hoàng đế Tây phần Romulus Augustus bị lật đổ. Sự sụp đổ của Đế quốc Tây La Mã cùng sự Hy Lạp hóa Đế quốc Đông La Mã, giới sử học thường lấy làm giao điểm của cổ đại cổ điển và thời kỳ Trung Cổ.

Là chế độ trước Đế quốc La Mã, Cộng hoà La Mã trở nên bất ổn nguy hiểm bởi nội chiến và xung đột chính trị. Vào giữa thế kỷ 1 TCN, Julius Caesar được bổ nhiệm làm độc tài suốt đời, nhưng bị ám sát vào năm 44 TCN. Các cuộc nội chiến và đặt ra ngoài vòng pháp luật tiếp tục, đỉnh điểm của chúng là chiến thắng của Octavian, người con nuôi của Caesar, trước Marcus Antonius và Cleopatra tại Trận Actium vào năm 31 TCN. Năm sau, Octavian đã chinh phục nhà Ptolemaios của Ai Cập, điều này đã đặt dấu chấm hết cho thời kỳ Hy Lạp hóa mà đã bắt đầu bằng các cuộc chinh phục của Alexandros Đại đế của Macedonia vào thế kỷ thứ 4 TCN. Quyền lực của Octavian khi đó là bất khả thách thức và vào năm 27 TCN, viện nguyên lão La Mã đã chính thức ban cho ông quyền lực tuyệt đối và tước hiệu mới Augustus, điều này khiến cho ông trở thành vị hoàng đế đầu tiên.

Vì sao có câu "Mọi con đường đều dẫn tới thành Rome"?

Đế chế La Mã là một trong những nền văn minh vĩ đại và nổi tiếng nhất thế giới. Nhiều thành tựu của đế chế này được lưu giữ và sử dụng đến ngày nay.

Trong số này, hệ thống đường xá của người La Mã cổ đại được giới chuyên gia đánh giá cao. Khi nhắc đến thành tựu này, dân gian có câu: "Mọi con đường đều dẫn tới thành Rome". Câu nói này hé lộ bí mật về hệ thống đường xá khủng cũng như lãnh thổ rộng lớn của đế chế La Mã. 

Cụ thể, đế chế La Mã sử dụng mille làm đơn vị đo lường chiều dài. Một mille của người La Mã được tính bằng 1.000 nhịp hai bước, tức bằng 1 dặm (khoảng 1,6 km) trong đơn vị đo lường ngày nay.

Với nhiều chiến dịch quân sự thành công trong nhiều thế kỷ, đế chế La Mã sở hữu lãnh thổ rộng lớn với bề ngang khoảng 3.000 dặm (hơn 4.800 km). Theo đó, lãnh thổ của đế chế La Mã trải dài từ Tây Ban Nha tới Ai Cập và Ba Tư cổ đại.

Với lãnh thổ rộng lớn như vậy, đế chế La Mã tiến hành xây dựng hệ thống đường xá lớn để kết nối các vùng miền nhằm tạo thuận lợi cho giao thông liên lạc, phát triển kinh tế.

Ước tính, đế chế La Mã xây dựng khoảng 400.000 km đường xá trải dài đến nhiều vùng lãnh thổ trên cả nước. Những con đường của họ được gọi là “viae”.

Những con đường được xây dựng dưới thời La Mã vô cùng kiên cố và chắc chắn. Điều này xuất phát từ việc chúng được thi công với 3 lớp: lớp nền, lớp giữa và lớp phủ bề mặt.

Trong đó, lớp nền ở dưới cùng được người La Mã thi công từ đá, đất, sỏi thô, gạch vỡ, vật liệu đất sét hoặc chất liệu gỗ nếu con đường xây ở khu vực đầm lầy. Lớp ở giữa thường là những vật liệu mềm hơn như cát hay sỏi mịn. Người ta có thể phủ nhiều lớp lên nhau để tạo sự chắc chắn.

Cuối cùng, người La Mã tiến hành lớp phủ bề mặt cho con đường. Để công trình trường tồn với thời gian, người xưa sử dụng các loại đá có độ bền cao như: đá tro núi lửa, đá vôi, bazan hay đá cuội.

Đặc biệt, trong lúc thi công đường xá, người La Mã cố tình xây hơi nghiêng một chút để nước mưa có thể chảy vào các rãnh thoát nước, tránh bị ngập lụt. Nhờ vậy, nhiều con đường của đế chế La Mã tồn tại đến ngày nay. Chúng được xem là thành tựu vĩ đại của nền văn minh này.

Đọc thêm: Ghé thăm hòn đảo thiên đường được kiến tạo từ "chất thải tế nhị" của loài cá vẹt