Vết thương của cây bàng - Truyện ngắn xúc động

Mẹ 18 tuổi thì Đà Lạt được giải phóng. Chồng chưa cưới của mẹ, người thề non hẹn biển với mẹ, đang chuẩn bị một chuyến đi xa. Mẹ muốn lánh tạm đâu đó để không phải nhìn thấy cảnh người yêu ra đi. Khi đó, bác Đán qua tìm mẹ. Bác van xin mẹ cùng gia đình bác sang Mỹ. Mẹ lắc đầu. Nhìn bà ngoại nằm bẹp giường. Lũ em có đứa còn ẵm ngửa. Bác gửi mẹ túi đồ lưu niệm, bảo mẹ sáng mai hãy mở ra coi. "Anh qua Mỹ cùng gia đình. Lúc nào ổn, anh sẽ quay về đón em, em cứ suy nghĩ kỹ nhé". Chẳng cần suy nghĩ thì mẹ cũng biết mẹ như cái cây đã gắn rễ sâu trong đất này, chẳng thể rời xa; dễ gì sống nổi

Túi đồ lưu niệm của mẹ có 16 cây vàng và 1 tượng Phật bằng vàng nhỏ cỡ ngón tay cái. Bác Đán bảo tặng mẹ hết, mẹ bán mà lo cho gia đình. Mẹ giữ trọn vẹn tất cả chờ khi gặp lại trao trả người ta. Chỉ mới chạm ngõ hai nhà, làm gì có quyền tiêu xài của cải nhiều như vậy. Thế rồi 5 năm không nghe tin tức của bác Đán, biết chẳng thể chung một con đường, mẹ đi lấy chồng. Người tính chẳng bằng trời tính, mẹ giữ số vàng kỹ thế nào, sau cũng lọt vào tay bố. Sau một đêm tỉnh dậy, cả bố và túi vàng biến mất. Tượng Phật mẹ đặt trên bàn thờ, trong một đóa sen do mẹ kết nên vẫn còn. Mẹ thấy đắng cay, tủi nhục dâng tận họng mà cắn răng không khóc, chỉ sợ khóc rồi không đứng dậy nổi như bà ngoại. Trong cơn đau quặn ấy, mẹ nhận thấy có mầm sống bé nhỏ đang cựa nhẹ trong mình. Cuộc đời mẹ hồi sinh từ đấy.

* * *

Chuyến ra đi của bố bất thành. Ông quay về tả tơi, rách rưới như kẻ hành khất nghèo mạt, vịn vào gốc bàng trước hiên nhà và ngã gục. Tất cả tiền của, gạo nước của bố bị cướp sạch sẽ. Những ngày ấy mẹ còn ở cữ. Bố nhìn Thư, đứa con gái nhỏ như con mèo mà lần đầu ông biết đến, mắt vằn lên vẻ lạnh lùng. Ông ngồi uống rượu suốt ngày, rồi chẳng biết rượu nói hay bố nói mà khiến mẹ chết lặng: "Sao con bé này không giống tôi?". Quả thực, Thư không giống bố cũng chẳng giống mẹ, chỉ giống ông ngoại. Mẹ giải thích, bố không tin. Mẹ cũng chẳng cần bố phải tin. Với mẹ, Thư là báu vật mà mẹ có.

Chẳng biết mẹ kể cho Thư nghe câu chuyện nhiều bất trắc những ngày thanh xuân của mẹ đã bao nhiêu lần. Đêm qua gió lớn, một nhánh bàng già bỗng gãy đổ. Nhìn các cậu cưa cành bàng đi, nhựa tươi rịn ra như máu từ một vết thương lớn, mẹ không giấu vẻ xót xa, lại lẩn thẩn nhắc chuyện xưa.

Bố kết thúc cuộc đời bên những chén rượu. Hôm bố mất, Thư thấy trong nhà lao xao. Hốt hoảng chạy vào, Thư chỉ còn nghe tiếng ai đó rít lên: "Cuối tuần không có tiền cho tao, tao chôn sống cả mấy mẹ con mày". Giọng ai đó phụ hoạ: "Đồ dày mặt dám quỵt nợ. Chồng chết cũng không khóc, đúng là dày mặt". Mái tóc mẹ rối bung, xõa che mặt do bị người ta nắm đầu giật. Khổ thân mẹ. Mới tuần trước Thư còn thấy mấy người này đến năn nỉ nhờ mẹ gửi tiền qua mối quen nào đó để kiếm lãi cao. Mẹ chỉ chuyển giúp, có giật của ai đâu. Chỉ khi dây hụi bị vỡ, mấy người kia trốn đi, một mình mẹ bỗng dưng mắc nợ, mắc oán.

Mẹ quyết định rất nhanh. Dọn cơm cho hai đứa ăn xong, mẹ gọi Thư và em Phi vào buồng kín, bảo: "Mình không tự chết thì tụi nó cũng xé xác mình, chôn mình. Thôi, phải uống nước này mà chết thôi". Thư sợ hãi, nhìn những vỉ thuốc ngủ mẹ vứt bên cạnh, nước mắt chảy dài. Trước tới giờ, mẹ quyết điều gì thì không thể xoay chuyển. Em Phi lắc lắc ca nước trước mặt: "Uống nước này mà chết hả mẹ? Tại sao mìn phải chết?". Giọng em ngọng líu ngọng lô. Mẹ bật khóc tức tưởi. Lần đầu thấy mẹ khóc, Thư nín bặt, lau khô nước mắt, xoa lưng mẹ: "Mẹ nín đi, con uống ngay đây". Bất chợt, mẹ giật ca nước hắt ra cửa sổ. Mẹ nhanh tay thu dọn đồ, kéo hai chị em đi trong đêm lạnh buốt, gió thổi thông thốc hơi sương vào mặt. Chuyến xe khuya chạy về Sài Gòn, ngoảnh lại nhìn những đồi thông mịt mù, chập chùng, Thư thấy lòng bỗng dưng nhẹ nhõm khi mẹ đưa tay nắm chặt tay mình.

* * *

Mẹ thường bảo, làm đàn bà lụy tình là khổ nhất trong các loại khổ. Mẹ mở chiếc hộp gỗ đã bóng màu thời gian, bên trong là tượng Phật Quan Âm - món quà từ mối tình đầu của mẹ rồi bất chợt thở dài. Thư bất ngờ nói: "Vậy để bớt khổ, tốt nhất là đừng lụy tình, phải sống lí trí!". Khi nhìn ánh mắt Thư tỉnh queo nói ra điều ấy, mẹ hoan hỉ: "Con gái xem ra khôn hơn mẹ". Nhiều năm sau đó, mỗi khi rung động, đau đớn, vui buồn với người yêu, Thư không dám sẻ chia với mẹ. Thư sợ phá vỡ ánh mắt hoan hỉ hiếm hoi của mẹ. Ngày Thư đưa anh về ra mắt mẹ, mẹ tỏ vẻ không vừa ý khi anh đang nói chuyện bỗng cao hứng nhảy phốc lên chiếc xe Honda dựng sát tường ngồi. Trong lúc ấy, mẹ và Thư ngồi ở ghế nghe anh trò chuyện như một diễn giả. Lúc anh về, vừa chào mẹ xong, anh quay ra ho húng hắng rồi khạc nhổ ngay gốc khế trước nhà.

- Thư, mẹ không quá định kiến nhưng thằng Huy hình như hơi thiếu giáo dục.

- Nhà anh ấy, cả bố lẫn mẹ đều là giáo viên. Còn hơn nhà mình ấy chứ. Tại tính anh giản dị, quê miền Tây nên vậy.

- Con đổ thừa quê là sai. Không có vùng quê nào có giáo dục lại thiếu lễ phép với người lớn tuổi như vậy - Giọng mẹ kiên quyết. Cuộc đôi co dừng lại khi Thư đuối lý. Thư quay đi, bực dọc, dù Thư hiểu những gì mẹ nói phần nhiều là… đúng.

Bẵng một thời gian, Thư bảo: "Mẹ, con lấy chồng!". Mẹ lặng đi. Thư ấp úng lúc lâu, tay bám chặt cạnh bàn gỗ: "Con… con có em bé… gần 3 tháng rồi". Thoáng chút thất thần, những nếp nhăn xô lại trên trán mẹ: "Thôi, đi, cút ngay…". Giọng mẹ rền rĩ. Thư biết chẳng gì đau hơn khi mẹ thương Thư nhất, hy vọng Thư nhất, cuối cùng đáp lại Thư đặt mẹ vào thế sự đã rồi. Điều ấy chẳng khác gì một sự bạc đãi, phản trắc.

Đám cưới Thư, mẹ đặt vào tay Thư tượng Phật Quan âm ngày xưa bác Đán tặng mẹ. Bức tượng ấy đối với mẹ là kỷ vật vô giá. Anh Huy khi thấy mẹ, cười phớ lớ: "Biết ngay, thể nào bà già cũng đến". Mẹ bảo, mẹ lên thay bố, vì bố chứ không bao giờ tha thứ nổi chuyện này. Mẹ có mặt đúng 15 phút, chỉ đủ lúc lên sân khấu giới thiệu nhà trai, nhà gái. Xong nghĩa vụ, mẹ lặng lẽ ra về. Thư đang uống rượu mừng, nhìn theo dáng mẹ ra phía cửa mà nghe sống mũi cay sè. Đêm tân hôn, Huy mệt nhoài ném người xuống giường than vãn: "Sinh ra đám cưới đám xin làm chi cho mệt người thế nhỉ?". Thư choáng, chẳng biết vì lỡ uống hơi nhiều rượu hay vì câu nói vô tâm ấy.

Thư vừa tỉnh dậy sau một đêm nhọc nhằn bởi những giấc mộng mị thì mẹ gọi: "Mẹ về quê, vừa thắp nhang bố và em". Giọng mẹ nghèn nghẹn. Thư hốt hoảng: "Mẹ khóc à?". "Không, tại đồi nhiều gió đấy" - vẫn nghẹn giọng, mẹ thanh minh. "Mẹ giận tụi con à?". "Mẹ thương con đang bước đi con đường mẹ từng đi. Mà thôi, mẹ cần ở trên này một thời gian…"

* * *

Tổng Giám đốc công ty của Huy ở Mỹ về công tác tại Việt Nam. Khi nghe ông nói về Đà Lạt tìm lại người quen, Huy hào hứng kể quê vợ ở đó. Ông Tổng Giám đốc không giấu vẻ mừng vui, cậy nhờ Huy và Thư cuối tuần dẫn về. "Mấy chục năm rồi tôi mới trở lại, tôi sợ lạc mất giữa sương mù Đà Lạt" - Ông hóm hỉnh giải thích. Huy và Thư cũng muốn lên Đà Lạt xin lỗi rồi đón mẹ xuống Sài Gòn.

Đường lên phố núi ngoằn ngoèo giữa trập trùng đồi thông. Ông Tổng Giám đốc kêu Huy dừng trên đèo Prenn. Rít một hơi thuốc dài, giọng ông khàn đi, chẳng biết vì lạnh hay vì xúc động: "Ngày xa nơi này tôi vừa 18 tuổi. Nếu ở lại, chắc con tôi chừng bằng các cô cậu". "Vậy con chú bây giờ mấy tuổi rồi?". "Không, tôi ở một mình". Thư bỗng thấy câu hỏi của mình vô duyên quá. Hình như ông không để ý điều đó: "Tôi đã từng thề non hẹn biển với một người. Tôi giữ lời hẹn ấy dù nhiều lần nhờ người tìm tin tức người ấy mà không được. Lần này tự tôi đi tìm… Chao, đó là một câu chuyện dài mà suốt đời tôi chỉ mong giá có thể chắp vá lại kỷ niệm". Người đàn ông ngoại ngũ tuần xoa hai tay vào nhau như kiếm chút hơi ấm. "Chú Đán hút thuốc nữa?" -Nghe lời mời của Huy, Thư giật mình: "Chú… chú Đán?!". Suốt chặng đường dài Thư vô ý không để ý tên người đồng hành. Cô khẽ nhíu mày nghĩ tới người yêu cũ của mẹ. Có lẽ là sự trùng hợp.

"Cậu cho xe chạy về đường lên Dinh Hai…". Giọng ông đều đều. Thư băn khoăn: "Chú tìm nhà ai trên đó?". "Nhà cô My"… "Nhà ấy… có cây bàng trước ngõ không chú?". Đến lượt người đàn ông giật mình: "Cây bàng ấy mấy chục năm rồi vẫn còn ư?". "Dạ còn nhưng trận bão lớn mấy năm trước khiến đổ gãy một cành lớn". Ông mỉm cười mà vai rung lên đầy xúc động, những giọt nước mắt chợt lăn nhanh xuống gò má đã sạm màu. Thư thấy cay xè nơi khóe mắt. Giờ thì cô biết vì sao gốc bàng ấy ý nghĩa với mẹ đến thế…

Xem thêm: Chỗ đứng - Truyện ngắn xúc động