Vì sao vào Tết Đoan Ngọ 5/5 vua Nguyễn lại tặng quà cho bá quan văn võ?

Tết Đoan Ngọ là một lễ lớn của triều Nguyễn. Vào ngày này, vua Nguyễn thường thiết đại triều, trăm quan vào mừng lạy, sau đó được ban yến và tặng quà.

Đỗ Thu Nga Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Tết Đoan Ngọ 5/5 (Tết diệt sâu bọ) là ngày Tết truyền thống người Việt Nam và một số quốc gia Đông Nam Á.  Theo chuyên gia phong thuỷ Song Hà, Đoan Ngọ nghĩa là bắt đầu giữa trưa (Đoan: mở đầu, Ngọ: giữa trưa). Tết Đoan Ngọ thực chất là một phong tục lễ Tết Á Đông gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.

Các triều đình phong kiến xưa ở Việt Nam, nhất là thời nhà Nguyễn, cực kỳ coi trọng Tết Đoan Ngọ 5/5. Với nhà Nguyễn, Tết Đoan Ngọ là một lễ lớn. 

Cũng giống như các ngày Tết Nguyên đán, Đoan dương và Vạn thọ (sinh nhật vua), và Tết Đoan Ngọ, bá quan văn võ, hoàng thân quốc thích sẽ xuất hiện tại sân điện, dâng biểu chúc mừng, sau đó vua ban yến và tặng quà. Các quan địa phương ở bên ngoài đều theo ban, đứng chầu và lạy mừng ở hành cung dựng ở mỗi tỉnh. Quà mà vua triều Nguyễn ban cho tôn thất và các quan bao gồm quạt, khăn tay, chè và hoa quả.

Vi-sao-vao-Tet-Doan-Ngo-5-5-vua-Nguyen-lai-tang-qua-cho-cac-quan-7
Ảnh minh họa

Từ triều Minh Mạng đã quy định tiết Đoan dương là ngày lễ lớn, nhưng sử chỉ ghi "cho các quan cùng sứ thần Hỏa Xá, Trấn Tây, thổ ty Tân Cương dự ăn yến và ban thưởng" mà chưa ghi chi tiết các món ban thưởng cho các quan.

Bộ Đại Nam thực lục, Chính biên, đệ tam kỷ (thực lục về Hiến tổ Chương hoàng đế, tức vua Thiệu Trị), viết chi tiết về nghi lễ này vào năm Thiệu Trị năm thứ 2 (1842), như sau:

“Mùa hạ, ngày tiết Đoan dương, vua dẫn quần thần đến cung Từ Thọ (nơi ở của hoàng thái hậu) làm lễ khánh hạ. Lễ xong, vua về ngự điện Văn Minh, các hoàng tử, hoàng thân, quan văn từ ngũ phẩm, quan võ từ tứ phẩm trở lên đều mặc đồ mặc đẹp, đến sân điện chiêm bái”.

Vua Thiệu Trị sinh ngày 11/5, nên tháng 5 sẽ có 2 đại lễ là tiết Đoan dương và Vạn thọ. Khi bộ Lễ tau bày vào hai tiết này, xin thiết triều để cho các quan lạy mừng vì vua Thiệu Trị vừa mới lên ngôi, đang còn thời hạn để tang vua cha là Minh Mạng, nên vua có dụ rằng:

“Đến hai ngày tiết này, trẫm sẽ ngự ra điện thường, hoàng thân và các quan mặc đồ đẹp, vào tham bái, đủ tỏ lòng thành khẩn; trên kỳ đài chỉ kéo cờ vàng suốt ngày. Trước một ngày và chính ngày tiết, các quan chức ở điện đình đều mặc áo khăn màu lam, màu đen để theo hầu. Còn lễ triều hạ và bắn súng mừng, treo cờ mừng đều bãi cả”.

Vi-sao-vao-Tet-Doan-Ngo-5-5-vua-Nguyen-lai-tang-qua-cho-cac-quan-9

Vua cũng dụ các quan nội các: “Đoan ngọ là một tiết tốt giữa năm, nay tuy đình việc triều hạ, cũng nên ban thưởng để đón tiếp phước lành. Vậy thưởng cho hoàng tử, hoàng thân, văn từ chánh ngũ phẩm, võ từ chánh tứ phẩm trở lên các thứ quạt, khăn tay, chè, quả, theo như lệ”.

Trước đó, vào năm Thiệu Trị thứ nhất, khi nhà vua vừa lên ngôi, đã phán rằng: “Đoan dương và Vạn thọ đều là tiết lớn trong một năm, tỏ lời chúc mừng, đều bởi lòng thành của tôi con. Nhưng vì ta đang có tang, ngày hôm ấy ta thân đến làm lễ trước ban thờ Hoàng khảo, thương khóc không ngớt, mà lại lấy ngày ấy đặt ban chầu, chúc mừng, so với tình và lễ, trong lòng cảm thấy không yên”.

Năm đó, nhà vua chỉ yêu cầu vào chính ngày tiết Đoan dương và một ngày trước chính nhật tiết Vạn thọ, ở trên kỳ đài trong Kinh đều treo cờ vàng, các quan viên lớn nhỏ chầu hầu.

Ở bên ngoài, từ các quan địa phương đến các thuộc viên văn võ làm việc ở công đường đều mặc cát phục. Còn các việc dâng biểu mừng, bắn súng mừng và việc các quan địa phương ở ngoài đứng chầu theo ban đều bãi hết.

Cũng bộ sử này, chép nghi lễ Tết Đoan dương vào năm Thiệu Trị thứ 6 (1846) đầy đủ hơn, với các chi tiết như sau:

“Tiết Đoan dương, vua đem các quan đến chầu ở cung Từ Thọ. Khi làm lễ xong, vua ngự điện Thái Hoà, nhận lễ mừng, ban cho hoàng tử, hoàng tôn, hoàng thân, văn từ chánh ngũ phẩm, võ từ chánh tứ phẩm trở lên, ăn yến ở điện Cần Chính và hành lang 2 bên tả hữu. Vua ban cho các tôn thất và các quan quạt, khăn tay, chè, hoa quả có từng bậc”.

Nghi lễ này tiếp tục được thực hiện trong các đời vua nhà Nguyễn tiếp theo.

Riêng năm Tự Đức thứ 12 (1859), sử có viết một số chi tiết rõ ràng hơn về các món quà tặng của nhà vua: “Tết Đoan dương, vua ban quạt tre hoa, hà bao gấm cho các thân phiên, hoàng thân, đình thần và các quan, các viên tùy phái ở quân thứ Quảng Nam, Gia Định, cùng viên biền trú phòng cửa biển Thuận An, Tư Hiền, đều có thứ bậc khác nhau”.

Vi-sao-vao-Tet-Doan-Ngo-5-5-vua-Nguyen-lai-tang-qua-cho-cac-quan-5
Một tục lệ của người xưa vào Tết Đoan Ngọ

Vào năm sau, Tự Đức năm thứ 13 (1860), nhà vua mới cho đổi đặt lại nghi vệ tiết Đoan dương từ đại triều sang thường triều. Lệ trước,  tiết Đoan dương vẫn đặt đại triều để chúc mừng, còn ngày tiết Đông chí đặt thường triều.

Tháng 4 năm ấy, vua cho là tiết Đông chí khí đương ngày lớn dần lên, nên yêu cầu bộ Lễ kê cứu đổi tiết Đoan dương làm thường triều, tiết Đông chí làm đại triều hạ. Lệ này được quy định từ đó về sau.

Sách Đồng Khánh địa dư chí chép về phong tục nhân dân thời ấy như sau: “Tết Đoan ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ. Hôm ấy người ta hái các loại thuốc cất giữ để sử dụng, hái lá ngải tùy theo năm mà bó thành hình con vật tượng trưng của năm đó…”.

Xem thêm: Dưới thời nhà Nguyễn, quan lại được thưởng Tết như thế nào?

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Đọc thêm

Tết Đoan Ngọ 5/5 được gọi là "Tết kỳ lạ của người Việt", bởi trong ngày này chúng ta có nhiều tục kỳ lạ. Đơn cử như việc lên chùa xin dấu lên áo cho trẻ em.

Vì sao Tết Đoan Ngọ 5/5 cha mẹ hay lên chùa xin dấu vào áo cho trẻ em?
0 Bình luận

Vì sao Tết Đoan Ngọ 5/5 âm phải tắm nước lá mùi? Bài viết dưới đây sẽ cùng bạn tìm hiểu kỹ hơn về phong tục này.

Vì sao Tết Đoan Ngọ 5/5 âm phải tắm nước lá mùi?
0 Bình luận

Cúng Tết Đoan Ngọ 5/5 âm vào giờ nào năm 2022 là tốt nhất là câu hỏi hiện đang được rất nhiều người quan tâm. Bài viết sau đây sẽ cùng bạn giải đáp thắc mắc trên.

Cúng Tết Đoan Ngọ 5/5 âm vào giờ nào năm 2022 là tốt nhất?
0 Bình luận

PC Right 1 GIF

Bài mới

Công an Phú Thọ kịp thời cứu nạn người dân trong mưa lớn

Trong lúc đi tuần tra, phát hiện người phụ nữ bị tai nạn giao thông nằm bất động ven đường, các chiến sĩ công an xã Vĩnh Chân, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ đã nhanh chóng đưa nạn nhân đi cấp cứu.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Trúng 14 tờ vé số, chàng trai Đắk Lắk liền chi tiền nhờ đại lý vé số mua quà tặng người khó khăn

Sau khi trúng 14 tờ vé số độc đắc trị giá 28 tỷ đồng, chàng trai Đắk Lắk ngay lập tức trao lại cho đại lý vé số 50 triệu đồng nhờ mua quà tặng cho những người khó khăn.

Hải An
Hải An 3 ngày trước
Câu chuyện phía sau khoảnh khắc anh trai dắt theo em gái đi thi gây xúc động

Đằng sau khoảnh khắc “bão mạng” dắt em gái đi thi lớp 10, ít ai biết rằng nam sinh Nguyễn Mạnh Đức từng phải nghỉ học 3 năm vì biến cố gia đình, sau khi quay trở lại trường học em đã rất nỗ lực, phấn đấu trở thành học sinh xuất sắc của trường.

Hải An
Hải An 4 ngày trước
Phép màu từ trái tim người lại thắp lên hy vọng cho cậu bé 11 năm chiến đấu với bệnh suy tim bẩm sinh

Gần 11 năm qua, vợ chồng chị Nguyễn Thị Mây lúc nào cũng sống trong cảnh thấp thỏm “không biết con rời đi lúc nào” khi nhìn cậu con trai duy nhất oằn mình chiến đấu với căn bệnh suy tim bẩm sinh.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Chàng trai 22 tuổi ở Quảng Ninh dũng cảm lao mình ra dòng nước xiết cứu người bị đuối nước

Nghe tiếng kêu cứu “Các anh ơi, làm ơn cứu bạn em với! Bạn em vừa bị chìm xuống sông rồi”, chàng trai 22 tuổi quê Hải Hà liền lội vàng lao mình xuống dòng sông cứu nạn nhân lên bờ.

Hải An
Hải An 5 ngày trước
Xúc động bức thư người con cảm ơn lực lượng Công an cứu mẹ rơi xuống giếng sâu

Để cảm ơn các cán bộ, chiến sỹ Phòng Cảnh sát PCCC & CNCH và Công an xã Quang Thịnh (Lạng Giang) đã kịp thời cứu mẹ bị rơi xuống giếng sâu, người con gái đã tự mình viết một bức thư tay đầy cảm động.

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 6 ngày trước
Ấm lòng quán cơm chay 0 đồng ở Buôn Ma Thuột dành cho người khó khăn

Quán cơm chay 0 đồng ở TP.Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk) 2 năm qua là địa chỉ giúp đỡ những người lao động khó khăn, người già neo đơn, tàn tật có một bữa ăn đầy đủ.

Ấm lòng quán chay 5.000 đồng ở TP.HCM: “Bán như thế vì muốn trả ơn cuộc đời!”

Giữa lòng Sài Gòn, quán chay của chị Vương Kim Long (38 tuổi) vừa mở 2 tiếng là hết sạch bởi đến đây bà con không chỉ được ăn ngon mà còn được ăn với mức giá vô cùng rẻ 5.000 đồng/phần.

Hải An
Hải An 05/06
Xúc động hình ảnh nam sinh gãy tay chân được tình nguyện viên hỗ trợ vào phòng thi

Giữa thời tiết nắng nóng, các tình nguyện viên áo xanh không ngại ngần chung tay hỗ trợ, đưa đón nam sinh gãy tay chân đến phòng thi.

Hải An
Hải An 04/06
“CHẠM 18: THE GLANZ”: MIỀN KÝ ỨC RỰC RỠ CỦA TUỔI HỌC TRÒ TẠI THPT CHUYÊN KHXH&NV.

Chương trình CHẠM 18: THE GLANZ được tổ chức bởi sự kết hợp giữa CLB Báo chí Humans of HSSH và Trường THPT Chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn, đã đánh dấu sự trưởng thành của những nam thanh nữ tú khoá thứ ba đến từ “ngôi trường chuyên trẻ tuổi”.

Nghĩa cử cao đẹp của bác sĩ quân y đã cứu sống nam thanh niên gặp tai nạn

Trên đường trở về đơn vị sau khi đi công tác, hai bác sĩ quân y đã gặp một vụ tai nạn giao thông trên phố Văn Cao (Ba Đình, Hà Nội). Không chút do dự, cả hai yêu cầu lái xe dừng lại để kiểm tra tình hình và kịp thời có phương án hỗ trợ người bị nạn.

Hải An
Hải An 03/06
Nữ điều dưỡng kịp thời cứu sống bà cụ đuối nước tại Nghệ An

Giữa hàng trăm người hoảng loạn, nữ điều dưỡng trẻ Lê Thị Mai đã bình tĩnh ép tim liên tục, cứu sống cụ bà bị đuối nước tại bãi biển Diễn Thành.

Hải An
Hải An 02/06
Giải cứu thành công cụ bà 84 tuổi mắc kẹt dưới giếng sâu

Mới đây, cơ quan chức năng tỉnh Bắc Giang đã kịp thời cứu sống một cụ bà 84 tuổi ở huyện Lạng Giang bị rơi xuống giếng nước.

Hải An
Hải An 02/06
Bức thư xúc động của vợ chồng sản phụ Singapore gửi tới bác sĩ Việt Nam sau ca thông tim: “Cảm ơn vì bạn không từ bỏ!”

Sau thành công của ca thông tin bào thai, vợ chồng sản phụ Singapore đã viết thư cảm ơn đội ngũ bác sĩ: “Trải nghiệm này sẽ mãi ở trong tim chúng tôi, không có lời nào diễn tả hết lòng biết ơn đến đội ngũ y tế tuyệt vời của Việt Nam”.

Hải An
Hải An 31/05
Bức thư xúc động của thầy giáo gửi tới các em học sinh lớp 12 nhân ngày chia tay: “Hãy luôn biết ơn và biết cách nói lời cảm ơn”

Nhân ngày chia tay cuối cấp, thầy giáo Phạm Lê Thanh đã viết một bức thư gửi những lời căn dặn tới các em học lớp 12. Bức thư khiến ai đọc cũng bồi hồi, xúc động.

Tin vui: Chính thức từ ngày 1/7/2025, khám bệnh tại nhà, không đúng tuyến, vượt tuyến vẫn được BHYT chi trả 100%

Từ ngày 1/7, nếu đi khám trái tuyến, người tham gia BHYT 5 năm liên tục trở lên có thể được hưởng 100% chi phí khám chữa bệnh trong một số trường hợp.

Hải An
Hải An 29/05
PC Right 1 GIF
Đề xuất