Bong bóng Uất kim hương: Sự bùng nổ và tan vỡ của bong bóng kinh tế hoa tulip chưa thể lãng quên

Bong bóng Uất kim hương hay còn gọi là Hội chứng hoa tulip là khủng hoảng bong bóng đầu cơ tài sản đầu tiên được ghi nhận, với sự sụp đổ thảm hại chưa thể lãng quên.

Chi Nguyễn
Chi Nguyễn 25/03
Theo dõi
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Hội chứng hoa tulip hay là Bong bóng Uất kim hương (tulpenmanie - tulipmania) xảy ra trong thời hoàng kim của Hà Lan, là khủng hoảng bong bóng đầu cơ tài sản đầu tiên được ghi nhận. Khi ấy, giá thỏa thuận của một búp tulip tăng vọt tới mức bất thường, bán với giá gấp 10 lần thu nhập hàng năm của thợ thủ công lành nghề, và đột ngột sụp đổ, tan biến như bong bóng xà phòng.

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Hội chứng hoa tulip hay là Bong bóng Uất kim hương (tulpenmanie - tulipmania) xảy ra trong thời hoàng kim của Hà Lan, là khủng hoảng bong bóng đầu cơ tài sản đầu tiên được ghi nhận.

Câu chuyện về cơn sốt hoa tulip đã phổ biến đến mức nó trở thành một thuật ngữ dùng để chỉ bất kì một bong bóng kinh tế lớn nào, nôm na hiểu là khi giá tài sản tách rời giá trị nội tại. Theo cuốn sách "Hội chứng cuồng hoa Tulip" (Tulipmania, 2007) của sử gia Anne Goldgar, lịch sử bùng nổ và sụp đổ của bong bóng Uất kim hương Hà Lan đã được ghi lại một cách đầy sinh động. 

Theo thông tin được ghi lại, hoa tulip có nguồn gốc từ Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay). Một vị đại sứ nhận thấy hoa tulip vô cùng phổ biến tại Constatinople (Istanbul), thủ phủ đế chế Ottoman nên vào cuối những năm 1500, ông đã gửi hạt giống hoa cho một người bạn, đó là nhà thực vật học Carolus Clusius (Charles de L'Écluse) ở Hà Lan. 

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Nhà thực vật học Carolus Clusius (Charles de L'Écluse).

Trong lịch sử làm vườn, người ta nhớ đến Clusius không chỉ vì học thức uyên bác, mà còn về công trình nghiên cứu về hoa tulip. Ở Đại học Leiden, việc ông trồng bộ sưu tập hoa tulip tại các khu vườn thực vật hortus academicus đã đặt nền móng cho ngành sản xuất búp hoa tulip ở Hà Lan. 

Không chỉ vậy, những quan sát và nghiên cứu của ông về sự "đứt đoạn" của hoa tulip - một hiện tượng mà đến cuối thế kỷ 19 người ta mới biết là do virus "ăn hoa tulip" - đã tạo ra nhiều giống hoa với các sọc khác nhau, gián tiếp dẫn đến hội chứng hoa Tulip những năm 1630. Ông được coi là người đặt nền móng cho việc nhân giống hoa tulip của Hà Lan ngày nay.

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Những loại hoa tulip thịnh hành thời bấy giờ.

Sau đó, hoa tulip nhanh chóng được ưa chuộng, trở thành một xa xỉ phẩm, là biểu tượng cho địa vị. Chúng được phân thành nhiều nhóm như Couleren - các tulip đơn sắc như đỏ, vàng, trắng; Rosen - tulip đỏ hoặc hồng trên nền trắng; Violetten - tulip màu tím hoặc hoa cà trên nền trắng và loại được ưa thích nhất là Bizarden - đỏ, nâu hoặc tím trên nền vàng. 

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Những loại hoa được ưa thích nhất: Semper Augustus, Viceroy, và Red-and-Yellow của Leiden

Năm 1636, khi ấy thứ thu hút các nhà đầu tư ở Hà Lan không phải là chỉ số chứng khoán mà chính là giá của những bông hoa tulip. Loài hoa đặc biệt với màu sắc sặc sỡ ấy đã "đốn tim" những nhà làm vườn, khiến lượng cầu vượt hơn hẳn lượng cung. Giá của một bông tulip tăng đến chóng mặt, tạo ra một cơn sốt đầu tư "điên cuồng", khi một số củ tulip hiếm nhất được rao bán với giá tương đương 100.000 USD ngày nay. 

Một nhà thơ khi đó từng viết rằng: "Nếu nhìn vào lợi nhuận từ hoa tulip thì người ta sẽ tin ngay là trên đời chẳng có thuật giả kim nào là hấp dẫn hơn mặt hàng này". Hoa tulip nhanh chóng trở thành chủ đề bàn tán sôi nổi và được rất nhiều người chú ý. Hàng xóm, đồng nghiệp,... chủ tiệm sách, thợ làm bánh,... rỉ tai nhau về bông hoa tulip kì diệu, khiến nhiều người tin rằng cả đất nước Hà Lan đang đổ xô vào hoa tulip.

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Tác phẩm châm biếm liên quan đến hoa tulip của Jan Brueghel the Younger.

Năm 1636, tulip trở thành mặt hàng xuất khẩu thứ tư của người Hà Lan, đứng sau rượu gin, cá trích và pho mát. Một nhà văn đã chỉ ra rằng, số tiền để mua búp tulip ngày đó có thể mua được những thứ sau: "8 con lợn, 4 con bò, 12 con cừu, 24 tấn lúa mì, 1 con tàu, 1 chiếc giường ngủ, 48 tấn lúa mạch đen, 2 thùng rượu lớn (loại 240 lít), 4 thùng bia, 2 tấn bơ, 453 kg phomat, 1 tách bạc". 

Năm 1637, giá hoa tulip lên đến đỉnh điểm. Khi đó, giá của Switser - một bông hoa tulip màu khá phổ biến - tăng gấp 10 lần, từ  125 florin/pound ngày 31/12/1636 lên đến lên 1.500 florin ngày 03/02/1637. Cơn sốt tulip chạm nóc khi cuộc đấu giá huyền thoại được tổ chức ở thị trấn Alkmaar ngày 05/02/1637 để quyên góp tiền cho trẻ mồ côi. Tại đây, một búp tulip Viceroy được rao bán với giá 4.203 florin và một búp Admirael Van Enchuysen được bán với giá lên tới 5.200 florin, tương đương với hơn 2.000 USD.

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Giá của hoa tulip trong những năm 1636-1637.

Dù vậy, Bong bóng hoa Tulip cũng nhanh chóng tan biến như khi nó bắt đầu. Sau một thời gian tăng giá đến chóng mặt, giá của tulip bỗng nhiên rơi xuống đến mức không ngờ. Các nhà buôn không khỏi hoảng hốt khi giá búp tulip giảm xuống chỉ còn 1%, thậm chí còn giảm mạnh hơn.  Nhiều người lâm vào cảnh phá sản, tìm cách bán tháo nhưng không thể bù lại vốn ban đầu. Như nhà sử học Anne Goldgar đã viết: "Cơn sốc về bong bóng hoa tulip có thể hiểu được, khi cả một mạng lưới giá trị đối mặt với nhiều nghi vấn".

Ngày 27/4, chính phủ liên bang Hà Lan đành phải can thiệp, tuy nhiên không thể cứu vãn tình hình. Họ đã đưa ra thông báo rằng các quan tòa địa phương sẽ phải chịu trách nhiệm đưa ra các phán quyết tranh chấp. Dù vậy, phải đến tháng 1/1638 thì tình trạng bế tắc mới được hóa giải, khi các thành phố lập ra những ủy ban độc lập để giải quyết tranh chấp.

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Các nhà buôn không khỏi hoảng hốt khi giá búp tulip giảm xuống chỉ còn 1%, thậm chí còn giảm mạnh hơn.

Haarlem lập ra Ủy ban các vấn đề về hoa (Commissarissen van de Bloemen Saecken), họp hàng tuần vào thứ 4 và thứ 7, từ 9h-11h sáng và 2h-4h chiều và giải quyết các vụ tranh chấp trong giao dịch hoa. Người vắng mặt sẽ bị phạt 30 stuiver cho lần đầu và 12 florin cho lần vi phạm thứ 3. Giải pháp do Ủy ban được ra là hủy tất cả các hợp đồng và đánh phí 3,5% vào bên mắc nợ. 

Theo Goldgar, hiện chúng ta vẫn chưa biết đâu là nguyên nhân chủ yếu của việc tan vỡ bong bóng hoa tulip. Có tài liệu cho rằng, việc bán tháo bắt đầu từ thương vụ không thành công tại Haarlem. Người khác thì cho rằng, có người đã nhận thấy mức giá hoa tulip cao một cách quá vô lý. Goldgar thì cho rằng, khi ấy lượng cung đã vượt quá nhu cầu, những thương nhân nhỏ lẻ cũng đã có thể tự lai trồng hoa tulip. Dù vậy, một số học giả hiện đại tin rằng cơn sốt này không bất thường như những gì được miêu tả, có người thậm chí còn cho rằng biến động về giá thậm chí còn chưa tới mức của một bong bóng kinh tế.

hoi-chung-hoa-tulip-bong-bong-kinh-te-khong-the-lang-quen
Theo Goldgar, hiện chúng ta vẫn chưa biết đâu là nguyên nhân chủ yếu của việc tan vỡ bong bóng hoa tulip.

Bên cạnh đó, Goldgar cũng chỉ ra một số lầm tưởng về bong bóng hoa tulip. Thứ nhất, không phải toàn bộ tầng lớp thương nhân ở Hà Lan đều lao đao. Trên thực tế, phần lớn giao dịch tập trung tại bộ phận thuộc tầng lớp giàu có, quý tộc. Thứ hai, cuộc khủng hoảng hoa tulip này không phá hủy toàn bộ nền kinh tế Hà Lan, khi nó trùng khớp thời điểm xảy ra một đợt dịch bệnh nguy hiểm xảy ra tại nước này. Sau cùng, người ta vẫn nhớ đến Hội chứng hoa tulip như một bài học đắt giá, bởi nó không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực với xã hội Hà Lan khi đó, mà còn là kinh nghiệm quý báu cho thế hệ sau này trước những bong bóng tài sản khác.

Những lời trăng trối sau cùng của Từ Hi Thái Hậu đầy suy ngẫm về phụ nữ

Đọc thêm

Trong video mới nhất của mình, Louis Weisz đã đi tìm giải đáp cho câu hỏi liệu có thể làm chín thức ăn bằng cách vỗ lên thực phẩm hay không. Và đến nay câu trả lời là: “Có”.

Thử nghiệm làm chín một con gà bằng 'máy vả' của Youtuber khiến người xem không khỏi trầm trồ
0 Bình luận

Sau gần 2 năm hoạt động,  FAS Angel đã giúp đỡ hơn 3.000 trường hợp tai nạn giao thông trên khắp các cung đường tại Thủ đô Hà Nội. 

Hành trình gần 2 năm giúp đỡ hơn 3.000 trường hợp tai nạn giao thông và mong ước nhỏ nhoi của đội FAS Angel
0 Bình luận

Đông trùng hạ thảo mới được phát hiện ở Sa Pa là loại dược liệu tự nhiên quý hiếm không thua kém gì đông trùng hạ thảo Tây Tạng (Trung Quốc).

Đông trùng hạ thảo bọ xít tự nhiên được phát hiện ở Sa Pa quý hiếm thế nào?
0 Bình luận

Tin liên quan

Rất nhiều cư dân mạng đã chụp ảnh, quay clip một vụ đánh ghen xảy ra ở Bạch Mai, Hà Nội cách đây ít phút.

Clip người phụ nữ gọi đàn em đến dằn mặt 'trà xanh' ở Bạch Mai, Hà Nội
0 Bình luận

Phát ngôn của MC Thành Trung đang gây tranh cãi vì nghi vấn kích động phân biệt vùng miền. Nhưng trước đó, bầu Đức từng thẳng thừng nói không cho cầu thủ HAGL đá giao hữu với SLNA.

MC Thành Trung gây tranh cãi khi nói về vụ Hùng Dũng chấn thương, song trong quá khứ bầu Đức còn có tuyên bố 'cứng' hơn
0 Bình luận

Hoa hậu Đỗ Thị Hà khi đi học và đi sự kiện là 2 người hoàn toàn khác nhau. Khi đi học cô trông giản dị, trang điểm nhẹ nhàng, còn khi đi sự kiện thì lại vô cùng sang chảnh và quyến rũ.

Hoa hậu Đỗ Thị Hà: Đi học và dự sự kiện là 'hai con người' khác hẳn nhau
0 Bình luận


Bài mới

Bác sĩ Nguyễn Hữu Trọng – Một đời tài hoa nhưng duyên tình lận đận

Bác sĩ Nguyễn Hữu Trọng không chỉ được biết đến bởi sự nghiệp, tài hoa, công việc kinh doanh rực rỡ mà còn bởi những mối tình trắc trở trong đời. Dẫu vậy, ông vẫn luôn tin yêu cuộc đời, sống viên mãn bên người vợ kém 53 tuổi và chứng minh tình yêu cổ tích trên đời là có thật.

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 2 ngày trước
Tình anh em – Câu chuyện nhân văn cảm động

Qua câu chuyện của bố và chú tôi nhận ra rằng, chỉ cần mình đặt cái tôi xuống một chút thì mọi tổn thương trong các mối quan hệ đều được chữa lành và tình anh em cũng thế.

Trưởng công an xã xây nhà cho dân bằng tiền tiết kiệm

Thương cho cảnh khó khăn của bốn bà cháu phải sống trong căn nhà dột nát, trưởng công an xã Ia Mrơn, huyện Ia Pa, Gia Lai đã tự bỏ 60 triệu tiền tiết kiệm để hỗ trợ.

Thắng đời 2 - 0: Jenny Huỳnh vừa đỗ đại học top 1 nước Mỹ, vừa đỗ đại học top 1 Trung Quốc 

Jenny Huỳnh vừa trở thành sinh viên trao đổi tại ĐH Bắc Kinh sau 2 năm theo học tại  Đại học Stanford, ngôi trường xếp hạng 6 thế giới (theo xếp hạng của QS World University Ranking 2025).

Cổ nhân nói: 4 người này ở cạnh sẽ quyết định sự thành bại của đời bạn

Những người xung quanh có ảnh hưởng khá lớn đến mỗi chúng ta. Vậy nên cổ nhân đã đúc kết và chỉ ra 4 người ở cạnh sẽ quyết thành bại của đời bạn. Đó là ai?

Cổ nhân dạy: “Thiên hạ mạc nhu nhược vu thủy, nhi công kiên cường giả, mạc chi năng thắng”

Câu nói trên của cổ nhân mang ý nghĩa, thiên hạ không có thứ gì có thể mềm yếu như nước, nhưng khi dùng để tấn công kẻ mạnh thì lại cũng không có gì có thể thắng được nước.

Người xưa nói: Bát đại kỵ trước cổng nhà, không lụi bại cũng lao đao

Khi nắm rõ được phong thủy cổng nhà, bạn sẽ biết vì sao người xưa nói: "Bát đại kỵ trước cổng nhà, không lụi cũng bại". 

Chọn chung cư có 5 'tầng vàng': Cuộc sống dễ chịu, giá trị tăng dần theo thời gian

Chọn được căn hộ chung cư ở tầng phù hợp sẽ giúp cho gia đình bạn có cuộc sống thoải mái. Về lâu về dài còn tăng giá trị bất động sản.

Về đây bố nuôi – Câu chuyện nhân văn cảm động

Trải qua nhiều bão tố cuộc đời, nó vẫn vững vàng bước tiếp vì nó biết đằng sau luôn có bố dõi theo với lời khẳng định chắc nịch: “Về đây bố nuôi!”.

Nhớ bát canh chua ngoại nấu – Câu chuyện nhân văn cảm động

Từ ngày ngoại mất, chúng tôi cũng ít về quê hẳn và cũng đã lâu anh em chẳng còn giành nhau chút canh chua còn dư trong bát như ngày còn được ở với ngoại.

Nhà đâu mà về - Câu chuyện nhân văn đáng ngẫm

Mỗi khi nhìn mẹ, nghe mẹ nói "nhà đâu mà về" rồi nghĩ đến cảnh người ta có nhà, có quê để về mình thì không tôi lại xót xa, thương mẹ vô cùng.

Nam sinh 22 tuổi giành học bổng tiến sĩ tại 11 trường đại học Mỹ

Điểm học tập ấn tượng 3.99/4 cùng niềm say mê nghiên cứu giúp nam sinh Hà Hải Dương, 22 tuổi chinh phục 11 trường đại học, trong đó có 8 trường top đầu Mỹ.

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 công bố đề thi minh họa kỳ thi riêng 2025

Năm 2025, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 tổ chức kỳ thi độc lập để xét tuyển đại học. Đề minh họa của kỳ thi này vừa được nhà trường công bố.

Tri ân tới những “bóng hồng” lặng lẽ sau tiếng chổi tre

Dự án "Light - Ánh sáng đêm" được khởi xướng như một lời tri ân chân thành đối với những người phụ nữ thầm lặng, ngày đêm làm việc dưới ánh đèn đường để giữ gìn sự sạch sẽ, xanh tươi cho thủ đô Hà Nội.

Quản lý tài chính thành công với quy tắc 5 chiếc lọ của người Do Thái

Người Do Thái luôn dạy con cái của họ kỹ năng kiếm tiền và quản lý tài chính để có một tương lai tươi sáng. Và cách nọ quản lý tài nắm nằm ở quy tắc 5 chiếc lọ.

Đề xuất