Điều chưa từng tiết lộ về mối liên quan giữa nơi vua Minh Mạng chào đời và Bảo tàng Chứng tích chiến tranh

Theo ghi chép của sách sử, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh (Quận 3, TP.HCM) vốn là chùa Khải Tường - nơi vua Minh Mạng chào đời năm 1791. Khi đó chúa Nguyễn Ánh bị quân Tây Sơn Truy đuổi.

Đỗ Thu Nga
07:00 27/10/2021 Đỗ Thu Nga
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Đôi nét mảnh đất tọa lạc của Bảo tàng chứng tích chiến tranh

Bảo tàng chứng tích chiến tranh  (War Remnants Museum) là một bảo tàng vì hòa bình ở số 28 đường Võ Văn Tần, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh. Bảo tàng trực thuộc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, là thành viên của hệ thống Bảo tàng vì hòa bình thế giới và Hội đồng các bảo tàng thế giới (ICOM). 

Bảo tàng này là nơi nơi nghiên cứu, sưu tầm, lưu trữ, bảo quản và trưng bày nhiều tư liệu, hình ảnh, hiện vật về những chứng tích tội ác và hậu quả của các cuộc chiến tranh mà các thế lực xâm lược đã gây ra đối với Việt Nam. Qua đó, hơn 20.000 tài liệu, hiện vật và phim ảnh, trong đó hơn 1.500 tài liệu, hiện vật, phim ảnh đã được đưa vào giới thiệu ở 8 chuyên đề trưng bày thường xuyên.

Nội dung trưng bày tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh không đi theo niên đại mà được trình bày chủ yếu theo trình tự vấn đề; hướng các nội dung trưng bày về cộng đồng và vì cộng đồng; xây dựng câu chuyện trong trưng bày gắn kết từ quá khứ đến tương lai; tổ chức các hình thức giao lưu gắn với nội dung trưng bày,… Qua những lần bổ sung, chỉnh lý, nâng cấp trưng bày đến nay, Bảo tàng đã có một hệ thống trưng bày bao gồm:

- Chuyên đề "Những sự thật lịch sử"

- Chuyên đề "Hồi Niệm - Bộ sưu tập ảnh về chiến tranh xâm lược của Mỹ ở Việt Nam"

- Chuyên đề "Việt Nam - Chiến tranh và hòa bình"

- Chuyên đề "Tội ác chiến tranh xâm lược"

- Chuyên đề "Hậu quả chất độc da cam/dioxin trong chiến tranh xâm lược Việt Nam"

- Chuyên đề "Chế độ lao tù trong chiến tranh xâm lược Việt Nam"

- Chuyên đề "Thế giới ủng hộ Việt Nam kháng chiến"

- Chuyên đề "Hiện vật vũ khí trưng bày ngoài trời"

- Phòng trải nghiệm dành cho thiếu nhi: "Bồ Câu Trắng"

dieu-chua-biet-ve-noi-vua-minh-mang-chao-doi
Bảo tàng chứng tích chiến tranh ngày nay

Về mảnh đất tọa lạc của bảo tàng chứng tích chiến tranh hiện nay thì theo Wiki, vào thời nhà Nguyễn, nơi đây là vị trí của chùa Khải Tường, một ngôi chùa lớn do vua Gia Long (niên hiệu Gia Long) truyền dựng để đánh dấu nơi sinh của hoàng tử Nguyễn Phúc Đảm (tức vua Thánh Tổ, niên hiệu Minh Mạng sau này). 

Đến thời Pháp thuộc, năm 1880, chính quyền thực dân cho phá bỏ chùa. Riêng pho tượng Phật được lưu giữ và chuyển vào Bảo tàng Blanchard de la Brosse (tiếng Pháp: Musée Blanchard de la Brosse). Nền chùa cũ bị lấp và xây biệt thự lên trên, mang số 28 đường Testard.

Chùa Khải Tường vốn tọa lạc ở Tân Lộc thôn, tỉnh Gia Định (có sử liệu ghi là thôn Hoạt Lộc). Ban đầu, chùa chỉ là một am tranh. Tương truyền vào năm Giáp Ngọ 1744, Thiền sư Phật Ý - Linh Nhạc theo nhóm lưu dân vào phương Nam khai phá. Trên đường đi, thiền sư đã gặp một tăng sĩ cùng tuổi, kết làm huynh đệ. Họ cùng nhau đến làng Tân Lộc, phá rừng, khai khẩn ruộng đất canh tác và dựng lên một am lá thờ Phật. Vì năm sau, tăng ni cùng kết nghĩa tách lập am riêng, cách am cũ vài mươi mét, để tiện việc tu hành.

Đến năm 1752, hai am lá lần lượt được Thiền sư Linh Nhạc cùng vị tăng sĩ kết giao tu bổ thành chùa, đặt tên là "Từ Ân" (ngụ ý nhờ lòng từ bi và ân huệ của đức Phật mà dân chúng được bình an, tạo dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc nơi vùng đất mới) và "Khải Tường" (hàm ý mở rộng phước lành cho bá tánh). Đến năm 1790, trong quá trình bôn tẩu tránh quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh đã tá túc tại chùa Từ Ân. Chùa Khải Tường là nơi trú ngụ của các cung phi. 

Vua Minh Mạng xuất bạc trùng tu nơi mình chào đời

Theo sách Biên niên sử Phật giáo Gia Định - Saigon - TP HCM 1600-1992 ấn hành năm 2001, Khải Tường và chùa Từ Ân gần đó (ở vị trí trong Công viên Tao Đàn hiện nay) là 2 chùa cổ của Sài Gòn, nổi tiếng vì là nơi vua Gia Long từng ẩn náu quân Tây Sơn. Trong đó, chùa Khải Tường chính là nơi hoàng tử Đảm (vua Minh Mạng) chào đời.

Cụ thể, vào năm 1788, nội bộ nhà Tây Sơn có nhiều mâu thuẫn, đây là cơ hội tốt để Nguyễn Ánh lật ngược ván cờ, giành lại Gia Định và củng cố lực lượng cũng như xây dựng thành trì, biến nơi đây thành trung tâm chính trị của nhà Nguyễn.

dieu-chua-biet-ve-noi-vua-minh-mang-chao-doi-3
Tượng phật A-Di-Đà vua Gia Long tặng chùa Khải Tường hiện được trưng bày ở bảo tàng lịch sử Việt Nam - TP.HCM

Hai năm sau, trong lúc thành Gia Định mới được xây dựng, hoàng gia và bộ máy quan lại lúc này ở Gia Định phải tá túc trong 2 ngôi chùa nằm gần nhau là chùa Từ Ân và chùa Khải Tường. Theo một số tư liệu, vào ngày 25/5/1791, Nhị phi Trần Thị Đang (Thuận Thiên Cao Hoàng hậu) sinh Nguyễn Phúc Đảm nơi hậu liêu chùa Khải Tường.

Sau khi thống nhất đất nước, giang sơn thu về một mối, năm 1802, vua Gia Long cho trùng tu lại hai ngôi chùa này. Để cảm tạ ơn che chở, vua đã dâng cúng tượng Phật A-Di-Đà cao 2,5 m bằng gỗ mít, ngồi trên tòa sen, sơn son thếp vàng.

Sách Lược Khảo Phật giáo sử Việt Nam của Vân Thanh, xuất bản tháng 3/1975, viết: "... chùa Khải Tường, Thôn Hoạt Lột, huyện Bình Dương, xây cất năm Tân Hợi (1791), hiện nay nền chùa là Trường Đại Học Y Khoa cũ, đường Trần Quý Cáp, do Nguyễn Vương Phúc Ánh kiến tạo để kỷ niệm nơi sinh Hoàng tử Đởm (hay Đảm, tên vua Minh Mạng)".

dieu-chua-biet-ve-noi-vua-minh-mang-chao-doi-4
Vua Minh Mạng

Nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển trong cuốn Sài Gòn năm xưa cũng cho rằng: "Chùa nầy có dật sử chính hoàng tử Đảm (sau lên ngôi là Đức Minh Mạng) sanh nơi hậu liêu vào năm Tân Hợi (1791) giữa cơn tị nạn Bình Tây Sơn. Qua năm 1804, Cao Hoàng nhớ tích cũ, để tạ ơn Phật dày công che chở mấy năm bôn tẩu nên gởi tặng chùa một cốt Phật Thích Ca thật lớn bằng gỗ mít, thếp vàng tuyệt kỹ".

Năm 1820, vua Gia Long băng hà, Minh Mạng đăng cơ. Năm 1832, sau khi tìm kiếm được địa chỉ nơi cha mẹ ở và cũng là nơi mình chào đời, vua Minh Mạng đã sai người xuất 300 lạng bạc nhằm trùng tu chùa và đặt tên là Quốc Ấn Khải Tường. Đồng thời cho "mộ sư đến ở, cấp ruộng tự điền" để lo việc lễ tiết hàng năm (Khải Tường là mở bày điều tốt lành. Ám chỉ nơi chốn vua sinh là vùng đất quý, phát phúc lâu dài, rộng rãi). Chùa Từ Ân gần đó cũng được phong Sắc Tứ Từ Ân.

Quy mô của chùa Quốc Ấn Khải Tường từ ngoài vào trong gồm có lầu chuông trống 3 gian hai chái; tiếp đến điện Phật ba gian; hai bên có hai hành lang dài nối với Tăng xá và nhà ăn đều ba gian hai chái. Chùa làm xong thỉnh 20 nhà sư đến cư trú, ban ruộng đất để cày cấy, lấy hoa lợi lo việc cúng bái hàng năm. Nơi đây có các vị Cao Tăng trụ trì hoằng dương đạo pháp, được triều đình bảo hộ nên trở thành ngôi chùa tiêu biểu, ảnh hưởng rộng lớn đến quần chúng Phật khắp Nam kỳ lục tỉnh.

Chùa Khải Tường dưới thời Pháp thuộc

Năm 1859, quân Pháp tấn công Gia Định, sau khi chiếm đóng được thành, chúng đóng cửa chùa Khải Tường và các ngôi chùa lớn  như Từ Ân, Kim Chương, Kiểng Phước, Mai Sơn... thiết lập phòng tuyến quân sự để chống lại các đợt tấn công của người Việt. 

Riêng chùa Khải Tường, đại úy thủy quân lục chiến Pháp là Barbé nhận nhiệm vụ dẫn quân vào chiếm giữ. Barbé cho đem tượng Phật bỏ ngoài sân, cưỡng bức các sư phải rời chùa. 

dieu-chua-biet-ve-noi-vua-minh-mang-chao-doi
Chùa Khải Tường khoảng năm 1871-1874

Đến chiều ngày 7/12/1860, quân Việt phục kích giết chết Barbé khi viên sĩ quan này cỡi ngựa đi tuần đêm từ chùa Khải Tường đến đền Hiển Trung (nay được cho là ngã ba Võ Văn Tần - Trần Quốc Thảo).

Nhà văn Sơn Nam từng chia sẻ, khoảng năm 1867, chùa Khải Tường trở thành trường sư phạm nam. Mười ba năm sau chùa bị tháo dỡ, trường dời qua cơ sở mới là trường Chasseloup Laubat xây cất xong khoảng 1877.

Khi tháo dỡ, tấm hoành phi "Quốc ân Khải Tường tự" được chuyển về chùa Từ Ân (nay ở đường Tân Hóa, quận 6) cất giữ, còn tượng Phật A-Di-Đà phải dời đi nhiều nơi, sau cùng được trưng bày trong Viện bảo tàng Quốc gia Sài Gòn (nay là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - TP.HCM).

Thời gian sau, trên nền chùa bỏ hoang, người Pháp cho xây dựng dinh thự dành cho quan chức trong bộ máy cai trị. Trước năm 1963 dùng làm Trường Đại học Y dược, sau khi chế độ của Tổng thống Ngô Đình Diệm bị lật đổ, các tướng lãnh cho các cố vấn quân sự đến trú đóng. Sau ngày năm 1975, nơi đây được dùng làm Bảo tàng Chứng tích chiến tranh.

Xem thêm: Minh Mạng - vị vua tổ chức lễ Vu Lan nhiều nhất lịch sử

Sống Đẹp
songdep.com.vn

5 chủ đề bạn cần biết mỗi tuần

Mỗi thứ Tư, bạn sẽ nhận được email tổng hợp những chủ đề nổi bật tuần qua một cách súc tích, dễ hiểu, và hoàn toàn miễn phí!

Bài Mới

Bình luận