3 trận thủy chiến, 3 bậc kỳ nhân, 3 mốc son chói lọi trên sông Bạch Đằng

3 trận thủy chiến hào hùng của quân và dân người Việt trên sông Bạch Đằng diễn ra vào những năm 938, 981, 1288. Đó là những chiến thắng quyết định, buộc kẻ thù phải từ bỏ tham vọng xâm lược nước ta.

Đỗ Thu Nga
09:00 05/10/2021 Đỗ Thu Nga
Sống Đẹp
Nguồn: Internet

Trận Bạch Đằng 938 - đỉnh cao nghệ thuật quân sự Việt Nam

Năm 931, Dương Đình Nghệ đánh đuổi quân Nam Hán – một trong 10 nước thời Ngũ đại Thập quốc nằm liền kề với Tĩnh Hải quân – giành lại quyền tự chủ cho người Việt ở Tĩnh Hải quân, tự xưng là Tiết độ sứ. Đến năm 937, Đình Nghệ bị nha tướng Kiều Công Tiễn giết hại để cướp ngôi Tiết độ sứ. Con rể và là một tướng khác của Đình Nghệ là Ngô Quyền bèn tập hợp lực lượng ra đánh Công Tiễn để trị tội phản chủ. Kiều Công Tiễn sợ hãi, bèn sai người sang cầu cứu Nam Hán.

Vua Nam Hán là Lưu Nghiễm nhân cơ hội đó bèn quyết định đánh Tĩnh Hải quân lần thứ hai. Lưu Nghiễm cho rằng, Dương Đình Nghệ qua đời thì Tĩnh Hải quân không còn tướng giỏi, bèn phong cho con trai thứ 9 là Lưu Hoằng Tháo làm "Bình Hải tướng quân" và "Giao Chỉ vương", thống lĩnh thủy quân.

Năm 938, theo sự cầu cứu của Kiều Công Tiễn, hoàng tử nhà Nam Hán là Hoằng Tháo đã kéo 200.000 quân sang xâm lược nước ta. Đại Việt sử ký toàn thư có chép: Sau khi biết tin Nam Hán kéo quân sang, Ngô Quyền không hề nao núng. Ông cho rằng Hoằng Tháo chỉ là đứa trẻ khờ dại, quân Nam Hán từ xa đến mệt mỏi, khó lòng địch với quân ta.

3-tran-thuy-chien-vang-danh-su-sach-tren-song-bach-dang-3

Theo kế của Kiều Công Hãn, Ngô Quyền sai Dương Tam Kha chỉ huy quân lính chặt 3.0000 cây gỗ, vót nhọn, bịt sắt rồi đóng xuống lòng sông trên một quãng dài 3 dặm. Và đúng như dự tính của Ngô Quyền, tướng lĩnh, binh thuyền của Hoằng Tháo kéo vào cửa sông Bạch Đằng, phát hiện quân ta khiêu chiến liền đuổi theo, rơi vào ổ phục kích của ta.

Khi quân địch đi qua bãi cọc Bạch Đằng, chúng bất ngờ bị quân ta từ các hướng xông ra tấn công dồn dập, thua chạy ra biển. Nưng khi chúng rút ra cửa sông, thủy triều rút mạnh, bãi cọc Bạch Đằng nhô lên khiến quân địch mắc lại và vỡ tan tành. Quân Nam Hán một phần bị giết, phần chết đuối, phần phải đầu hàng và phần bị bắt sống. Lưu Hoằng Tháo bỏ mạng tại trận địa cọc Bạch Đằng. 

Sách "Đại Việt sử ký toàn thư chép" rằng: “Vua Nam Hán đang cầm quân tiếp ứng đóng ở biên giới mà không kịp trở tay đối phó. Nghe tin Hoằng Tháo tử trận, Nghiễm kinh hoàng, đành thương khóc thu nhặt quân còn lại mà rút lui, từ đó bỏ hẳn mông xâm lược nước ta”.

Đại thắng Bạch Đằng năm 938 có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn. Đó là chiến công giúp đất nước ta chấm dứt nền thống trị hơn 1000 năm của phương Bắc, mở ra kỷ nguyên độc lập. Ngô Quyền trở thành người anh hùng, trở thành vị vua có "công tái tạo, vua của các vua”, xứng đáng là “vị tổ trung hưng” của dân tộc.

Trận Bạch Đằng năm 981 - trận "đập dập đầu rắn"

Tháng 10 năm Kỷ Mão (979), Vua Đinh Tiên Hoàng cùng thái tử kế vị Đinh Liễn bị sát hại. Triều đình Hoa Lư rơi vào cảnh rối ren. Đến tháng 6 năm Canh Thìn (980), tướng cai quản Ung Châu của nhà Tống là Hầu Nhân Bảo tâu vua Tống Thái Tông: "An Nam quân vương cùng với con là Liễn bị giết. Nước ấy sắp mất. Có thể nhân lúc này đem một cánh quân sang đánh lấy. Nếu bỏ lúc này không mưu tính, sợ lỡ cơ hội”.

Đến tháng 7 năm Canh Thìn (980), triều đình nhà Tống động binh, sai Hầu Nhân Bảo làm tổng chỉ huy, Tôn Toàn Hưng làm phó cùng với một loạt tướng lĩnh: Lưu Trừng, Trần Khâm Tộ, Quách Quân Biện, Triệu Phụng Huân, Vương Soạn… dẫn đại quân sang xâm lược Đại Cồ Việt.

Biết tin, Lê Hoàn lên ngôi, thân chinh dẫn đại quân từ kinh thành Hoa Lư theo đường thủy ra ngoài Bắc nghênh địch. Ngày 24/1/981, cánh quân thủy do Hầu Nhân Bảo chỉ huy ồ ạt tiến vào cửa Bạch Đằng. Trong trận Bạch Đằng đầu tiên, quân Đại Cồ Việt thất bại.

Thế nhưng, sau khi bộ binh thất bại ở các trận Chi Lăng, Lục Đầu, Bình Lỗ, quân Tống bị tiêu hao một lực lượng lớn sinh lực cũng như vũ khí, kế hoạch đánh nhanh, thắng nhanh, hội quân ở Đại La của địch hoàn toàn thất bại. Đạo quân của Hầu Nhân Bảo ở Bạch Đằng bị rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan.

Lúc này, Lê Hoàn bí mật tăng cường lực lượng chuẩn bị cho trận quyết chiến giáng đòn quyết định. Ngày 28/4/981, trận quyết chiến tại Bạch Đằng diễn ra. Giống như kế của Ngô Quyền trước đó, Lê Hoàn cho cánh quân ra khiêu chiến rồi giả vờ thua chạy.

3-tran-thuy-chien-vang-danh-su-sach-tren-song-bach-dang-6

Khi chiến thuyền của Hầu Nhân Bảo lọt vào trận địa mai phục, Lê Hoàn tung quân ra đánh ráo riết. Các chiến binh Đại Cồ Việt từ khắp các trận địa mai phục và từ mọi nẻo đường đổ về sông Bạch Đằng vây đánh quân Tống quyết liệt. Hầu Nhân Bảo bị giết. Lưu Trừng vội vã dẫn quân tháo chạy. 

Nghe tin Hầu Nhân Bảo tử trận, Tôn Toàn Hưng hoảng hốt dẫn quân bỏ chạy. Đạo quân Trần Khâm Tộ ở Tây Kết lo sợ rút lui, bị quân Đại Cồ Việt truy kích tiêu diệt quá nửa. Âm mưu xâm lược nước ta của nhà Tống hoàn toàn thất bại. 

Các nhà sử học bình luận, trận “đánh dập đầu rắn” ở vùng U Bò-Hoa Bộ trên sông Bạch Đằng 981 là trận thủy chiến đặc biệt mưu trí, sáng tạo của quân thủy và thủy chiến Việt Nam. Trận đánh đóng một dấu son rực rỡ trên những trang sử truyền thống chống xâm lược, bảo vệ Tổ quốc vẻ vang của quân đội và Hải quân Việt Nam. Hiệu quả của “trận Bạch Đằng lần thứ hai” này cũng giống như trận Bạch Đằng lần thứ nhất (938) và trận Bạch Đằng lần thứ ba (1288) là rất lớn.

Đại thắng Bạch Đằng năm 981 khiến nhà Tống phải kính nể tài năng và bản lĩnh của Lê Đại Hành, xuống nước công nhận ông là vua của Đại Cồ Việt.

Trận Bạch Đằng 1288 - chiến thắng kinh động thế giới

Cuối năm 1287, quân Nguyên tiến hành xâm lược Đại Việt lần thứ ba, do hoàng tử thứ 9 của vua Nguyên Hốt Tất Liệt (Kublai Khan) là Trấn Nam vương Thoát Hoan (Togoon) chỉ huy, huy động lực lượng theo “Nguyên sử” là 92.000 quân và 500 chiến thuyền. Tuy nhiên sau các trận chạm trán trên đường tiến quân của quân giặc, vua quan nhà Trần đã rút lui khỏi Thăng Long, làm kế "vườn không nhà trống".

Trong khi đó, đoàn thuyền vận tải lương thực của quân Nguyên tiến theo đường biển đã bị Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư chỉ huy diệt gọn ở trận Vân Đồn. Nguyên sử ghi rằng, trận này, quân địch mất 11 chiến thuyền, lương mất hơn 14.300 thạch, nhưng theo sách “An Nam chí lược” thì Trương Văn Hổ chỉ chạy thoát trên một chiếc thuyền. 

Thất thủ ở Vân Đồn khiên quân Nguyên không có lương thực, rơi vào cảnh cùng quẫn, cộng thêm khí hậu nóng nực, sức cùng lực kiệt khiến binh lính nản lòng. Thoát Hoan lúc này quyết định chia quân thành 2 đạo thủy, bộ rút về nước.

3-tran-thuy-chien-vang-danh-su-sach-tren-song-bach-dang
Bãi cọc Cao Quỳ ở Hải Phòng được các nhà khoa học bước đầu nhận định có liên quan trận đánh trên sông Bạch Đằng năm 1288

Đoán được âm mưu của giặc, Hưng Đạo Vương sai Nguyễn Khoái dẫn quân đi đường tắt lên mé thượng lưu sông Bạch Đằng chặt gỗ, đẽo nhọn đầu, đóng trên sông rồi đặt phục binh chờ đợi. Sáng 9/4/1288, thủy quân giặc tiến vào sông Bạch Đằng, rơi vào ổ phục kích của quân ta. Bị tấn công dữ dội, Ô Mã Nhi quay thuyền ra biển.

Tuy nhiên trên đường ra, thủy triều đã rút, cọc gỗ nổi lên, thuyền chiến lao vào bãi cọc, bị vỡ, đắm nhiều. Trong khi đó, phục binh của ta ở hai bên bờ đổ ra, bắn tên như mưa, đánh vào sườn và phía sau đoàn thuyền địch.

Bị tấn công tới tấp, một số cánh quân Nguyên bỏ thuyền chạy lên bờ để tìm đường trốn thoát. Vừa lên tới bờ, chúng lại rơi vào ổ phục kích của quân nhà Trần chặn đánh kịch liệt liệt. Trời về chiều, khi giao tranh sắp kết thúc, Ô Mã Nhi cùng binh lính dưới quyền chống cự tuyệt vọng, trước khi bị tiêu diệt.

Trận Bạch Đằng năm 1288 hoàn thành vẻ vang nhiệm vụ tiêu diệt đạo quân rút lui đường thủy do Ô Mã Nhi và Phàn Tiếp chỉ huy. Sau trận thua ở Bạch Đằng, nhà Nguyên phải từ bỏ âm mưu xâm lược nước ta. 

Đây là 1 trong 3 trận thủy chiến vang dội lịch sử của Việt Nam. Trận đánh này gây chấn động thế giới ở thời kỳ đó. Đạo quân xâm lược Mông - Nguyên từng gây kinh hoàng trên thế giới, chinh phục hàng triệu km2 đất đai kéo dài từ châu Á sang tận châu Âu cuối cùng thất bại hoàn toàn dưới tay quân và dân Đại Việt.

Xem thêm: Sử gia nhà Nguyên: Trận Bạch Đằng 1288 đã diệt gọn thủy quân Nguyên

Sống Đẹp
songdep.com.vn

5 chủ đề bạn cần biết mỗi tuần

Mỗi thứ Tư, bạn sẽ nhận được email tổng hợp những chủ đề nổi bật tuần qua một cách súc tích, dễ hiểu, và hoàn toàn miễn phí!

Bài Mới

Bình luận